Oświecenie

Alternatywny zapis:

rzetelny, wiarygodny i obiektywny obraz ówczesnego świata. Encyklopedyści - Denis Diderot, Jean Le Rond d'Alembert, Wolter, Jean-Jacques Rousseau i inni - napisali dzieło, które kształtowało umysły intelektualistów, a przez to wpływało na życie społeczne i polityczne. Część autorów Encyklopedii stanowili filozofowie. Właśnie ta dziedzina wiedzy rozwijała się w oświeceniu w sposób bardzo widoczny. Różne filozoficzne propozycje można potraktować jako przejawy trzech głównych postaw. Są to racjonalizm, empiryzm, naturalizm. RACIONALIZM przekonanie o sile i możliwościach poznawczych rozumu ludzkiego oraz o konieczności kierowania się nim we wszelkim działaniu NATURALIZM istnieje wyłącznie rzeczywistość materialna (natura), czasoprzestrzenna, bez zewnętrznej racji istnienia. Rzeczywistość duchowa albo nie istnieje albo jest sprowadzalna do natury (materii). Naturalizm tłumaczy całość zjawisk działaniem praw przyrody. EMPIRYZM Empiryzm to pogląd uznający poznanie przez doświadczenie za podstawowy i jedyny bezpośredni sposób ujmowania rzeczywistości. Człowiek odbiera bodźce poprzez zmysły, a wszelkie teorie i idee są wtórne wobec doświadczenia. Taka postawa stoi w sprzeczności z racjonalizmem, który przyjmuje za źródło poznania właśnie idee. DEIZM nurt filozoficzny, który przyjmuje istnienie Boga za fakt, jednak nie przyjmuje do wiadomości, że może on mieć jakikolwiek wpływ na nasz codzienny byt; to pogląd, który spotkał się z dość dużym aplauzem na ziemiach polskich; bowiem idealnie wpisywał się w polską hipokryzję wynikającą z głębokiego przekonania o doniosłości naszej roli i tym samym wieczystych zasługach jako przedmurza chrześcijaństwa europejskiego. ENCYCLOPEDIE, OU DICTIONNAIRE RAISONNÉ DES SCIENCES, DES ARTS ET DES MÉTIERS ******************************* UTYLITARYZM idealny model zachowania oświeceniowego człowieka kultury, który zakłada, że każde zachowanie powinno mieć przed sobą jeden zasadniczy cel, który określić można mianem "użyteczny". Z czasem postawa ta przeniknęła także i na karty literatury, która zaczęła propagować ideę bycia pożytecznym dla swojej własnej zbiorowości oraz prezentowanie jak najprzydatniejszych względem świata poglądów moralnych; drugim wymiarem wpisującym się w ten nurt jest literatura dydaktyczna, czyli kształtująca postawy i poglądy, które autor z punktu widzenia tzw. dobra ogólnego uznał za niewłaściwe i wymagające wyraźnej korekty. ATEIZM postacią tego nurtu filozoficznego jest Paul Holbach, który ogłosiwszy w swoich pismach, iż Bóg nie istnieje a tym bardziej, że nie ma żadnego wpływu na nas, stał się jego teoretykiem. To nurt filozoficzny, który nie spotkał się na ziemiach polskich z entuzjastycznym przyjęciem, co spowodowane było bez wątpienia zacofaniem religijnym, moralnym i obyczajowym, które wywołane zostało przez noc barokową, która w Polsce trwała kilkadziesiąt lat dłużej niż na przykład we Francji czy w Anglii.. SENSUALIZM to pogląd filozoficzny, który zakładała, że jedynym źródłem prawdy o świecie są własne wrażenia zmysłowe; nie istnieje pojęcie doświadczenia zbiorowego, wrodzonego czy jakichkolwiek teoretycznych zasad, który kształtują as po urodzeniu - każdy z nas obdarzony jest własną tabula rasa (czystą kartą), którą zapełnia w czasie swojego życia; za prekursora nurtu uważa się Johna Locke'a.. Prądy Artystyczne KLASYCYZM Klasycyzm, który jasno określił, że zadaniem literatury jest realizacja odnowy moralnej społeczeństw, zatem spełniać ma się ona na gruncie dydaktycznym oraz nie stronić od wyraźnego moralizowania w tych kwestiach, które poszczególni twórcy uznają za szczególnie niedomagające. bajka satyva GATUNKI KLASYCYZMU tragedia epos poemat heroikomiczny SENTYMENTALIZM Sentymentalizm - przedstawiciele traktowali literaturę jako jedną z metod poznania wnętrza ludzkiego i w miarę możliwości pokazania jak bardzo skomplikowanym bytem jest dusza ludzka. To właśnie sentymentalne utwory pragnęły definiować ludzkie postawy, uczucia i marzenia o nowych stanach świadomości. Należy podkreślić, że celem sentymentalistów była jednostka, nie zaprzątali oni sobie głów zjawiskiem rodzących się społeczeństw, ich bolączek i oczekiwań względem państwa. ROKOKO Rokoko charakterystyczny dla twórczości przez wielu postrzeganej jako napuszenie wytworne i zbyt barokowe, aby zostać uznaną w wieku rozumu, kiedy to człowiekiem żądzą poważne problemy. Podstawą programową było spostrzeżenie momentu piękna i nadanie mu odpowiedniego wyrazu w postaci wiersza, opery czy komedii charakterów. Polscy Tworcy Oswiecenia Stanisław Konarski Ignacy Krasicki Franciszek Karpiński Komedia Salonowa Hugo Kołłątaj Józef Wybicki anakreontyk GATUNKI ROKOKO poermat hevoikomiczny epigramat