Filozofia oświecenia

Filozofowie oświecenia i ich poglądy odegrali kluczową rolę w kształtowaniu nowego światopoglądu. Jednym z najważniejszych przedsięwzięć epoki było stworzenie Wielkiej Encyklopedii Francuskiej (Encyclopédie, ou dictionnaire raisonné des sciences, des arts et des métiers).

Definition: Encyklopedia to monumentalne dzieło zawierające 35 tomów, tworzone w latach 1751-1766 przez zespół około 250 osób, w tym najwybitniejszych myślicieli epoki.

Kierunki filozoficzne oświecenia obejmowały:

1. Racjonalizm - przekonanie o sile rozumu ludzkiego
2. Empiryzm - uznanie doświadczenia za podstawowe źródło poznania
3. Naturalizm - pogląd o istnieniu wyłącznie rzeczywistości materialnej
4. Deizm - wiara w istnienie Boga, ale bez jego ingerencji w świat
5. Utylitaryzm - dążenie do użyteczności i pożytku społecznego

Quote: "Człowiek odbiera bodźce poprzez zmysły, a wszelkie teorie i idee są wtórne wobec doświadczenia" - to kluczowe założenie empiryzmu.

Filozofia oświecenia krótko charakteryzowała się krytycyzmem, dążeniem do precyzji i obiektywizmu. Myśliciele oświecenia tacy jak Denis Diderot, Jean Le Rond d'Alembert, Wolter czy Jean-Jacques Rousseau znacząco wpłynęli na życie społeczne i polityczne epoki.

Vocabulary: Encyklopedyści - grupa filozofów i naukowców, którzy tworzyli Wielką Encyklopedię Francuską.

Nazwa i ramy czasowe oświecenia

Oświecenie w Polsce i Europie to epoka, która przyniosła fundamentalne zmiany w sposobie myślenia i postrzegania świata. Nazwa epoki oświecenie wywodzi się z niemieckiego terminu "Aufklärung" i odnosi się do metafory światła rozpraszającego mrok niewiedzy.

Ramy czasowe oświecenia w Europie obejmują okres od schyłku XVII wieku do Wielkiej Rewolucji Francuskiej (1789-1799). W Polsce oświecenie rozpoczęło się nieco później, w latach 30. i 40. XVIII wieku, a zakończyło się w latach 20. XIX wieku, symbolicznym momentem było wydanie "Ballad i romansów" Adama Mickiewicza w 1822 roku.

Highlight: Koniec oświecenia w Europie nastąpił wraz z Wielką Rewolucją Francuską, podczas gdy koniec oświecenia w Polsce miał miejsce kilkadziesiąt lat później.

Osiągnięcia oświecenia w dziedzinie nauki były imponujące. Do najważniejszych wynalazków oświecenia należą:

1. Odkrycie eliptycznego ruchu planet przez Johannesa Keplera (1609)
2. Stworzenie geometrii analitycznej przez Kartezjusza (1637)
3. Skonstruowanie pierwszej maszyny do obliczeń przez Blaise'a Pascala (1642)
4. Obliczenie prędkości światła przez Ole Rømera (1676)
5. Ogłoszenie prawa powszechnego przyciągania mas przez Isaaca Newtona (1687)

Example: Wynalazki oświecenia znacząco przyczyniły się do rozwoju astronomii, fizyki i matematyki, kładąc podwaliny pod nowoczesną naukę.