Charakterystyka i klasyfikacja cukrów
Cukry proste (monosacharydy) to podstawowe jednostki budulcowe węglowodanów. Charakteryzują się one rozpuszczalnością w wodzie, słodkim smakiem oraz aktywnością osmotyczną. Łatwo przechodzą przez błony komórkowe.
Klasyfikacja cukrów prostych opiera się na liczbie atomów węgla w ich cząsteczce:
- Triozy (3 atomy węgla)
- Pentozy (5 atomów węgla)
- Heksozy (6 atomów węgla)
Przykład: Ważne pentozy to ryboza (cukier RNA) i deoksyryboza (cukier DNA).
Highlight: Glukoza, będąca heksozą, stanowi główne źródło energii dla mózgu i jest substratem w procesie oddychania komórkowego.
Inne istotne heksozy to fruktoza (łatwo przerabiana na glukozę) i galaktoza.
Disacharydy to cukry złożone z dwóch cząsteczek cukrów prostych. Najważniejsze z nich to:
- Sacharoza (glukoza + fruktoza)
- Laktoza (glukoza + galaktoza) - składnik mleka
- Maltoza (glukoza + glukoza) - pełni funkcję transportową u roślin
Polisacharydy to wielocukry powstałe z połączenia wielu cząsteczek glukozy wiązaniami O-glikozydowymi. W przeciwieństwie do cukrów prostych, nie rozpuszczają się w wodzie. Pełnią funkcje zapasowe lub strukturalne:
- Skrobia - materiał zapasowy u roślin, składa się z amylozy i amylopektyny
- Glikogen - materiał zapasowy u zwierząt, występuje głównie w wątrobie i mięśniach szkieletowych
- Celuloza - materiał budulcowy ścian komórkowych roślin
- Chityna - materiał budulcowy pancerzy stawonogów i ścian komórkowych grzybów
Vocabulary: Mureina - polisacharyd budujący ściany komórkowe bakterii.
Metody wykrywania cukrów:
- Skrobia - płyn Lugola (barwi się na granatowo/fioletowo)
- Cukry redukujące - odczynnik Fehlinga lub Trommera (zmiana barwy na czerwoną lub ceglastoczerwoną pod wpływem temperatury)
Highlight: Glikogen jest bardziej rozgałęziony niż skrobia, co ułatwia szybsze pozyskiwanie energii - dlatego jest materiałem zapasowym u zwierząt, które są bardziej aktywne niż rośliny.
