Organiczne składniki pokarmowe
Węglowodany (sacharydy) są podstawowym źródłem energii, pokrywając nawet 60% dziennego zapotrzebowania energetycznego. Dzielą się na przyswajalne i nieprzyswajalne.
Wśród węglowodanów przyswajalnych wyróżniamy: cukry proste (glukoza, fruktoza) występujące w owocach i miodzie, dwucukry (sacharoza, laktoza) obecne w słodyczach i nabiale, oraz wielocukry (skrobia, glikogen) znajdujące się w produktach zbożowych i mięsie. Pozytywny wpływ cukru na organizm człowieka polega głównie na szybkim dostarczaniu energii, choć wielocukry robią to wolniej i bardziej długotrwale.
Błonnik pokarmowy to węglowodany nieprzyswajalne, które nie ulegają trawieniu. W jego skład wchodzą celuloza, pektyna i lignina. Funkcje błonnika obejmują przyspieszanie trawienia, zapewnianie uczucia sytości, stabilizację poziomu glukozy we krwi i obniżanie cholesterolu. Ile błonnika dziennie powinniśmy spożywać? Zalecane jest 25-30g. Najzdrowsze źródła to warzywa, owoce, orzechy i produkty pełnoziarniste.
⚠️ Ważne! Za dużo błonnika może powodować wzdęcia i bóle brzucha, natomiast niedobór błonnika prowadzi do zaparć i zwiększa ryzyko chorób układu pokarmowego.
Białka stanowią około 20% masy ciała i pełnią funkcje budulcowe, enzymatyczne, sygnałowe, transportowe i odpornościowe. Najlepsze źródła białka to chude mięso (25% białka), sery (do 40%), orzechy (20%) oraz rośliny strączkowe i ryby.
Aminokwasy endogenne są syntetyzowane w organizmie i obejmują alaninę, glicynę, cysteinę i inne. Z kolei aminokwasy egzogenne muszą być dostarczane z pokarmem - należą do nich fenyloalanina, lizyna, tryptofan i inne. Aminokwasy egzogenne w roślinach występują w mniejszych ilościach, dlatego wegetarianie powinni łączyć różne źródła białka roślinnego.
Lipidy (tłuszcze) to nie tylko źródło energii, ale też składniki błon komórkowych, nośniki witamin rozpuszczalnych w tłuszczach (A, D, E, K) oraz substancje niezbędne do syntezy hormonów. Niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe (NNKT) omega-3 i omega-6 są związkami egzogennymi, które musimy dostarczać z pokarmem. Węglowodany w diecie powinny być zbilansowane z tłuszczami i białkami dla optymalnego zdrowia.