Kres ekspansji tureckiej

XVII wiek przyniósł również początek końca potęgi Imperium Osmańskiego. Mimo utrzymania znacznej siły militarnej, która pozwalała na prowadzenie równoczesnych wojen z Rzeczpospolitą, Wenecją, Persją, Habsburgami i Rosją, wewnętrzne problemy imperium zaczęły narastać.

Przełomowym momentem była klęska wojsk tureckich pod Wiedniem w 1683 roku, gdzie armia dowodzona przez Kara Mustafę została pokonana przez wojska polsko-niemieckie pod dowództwem Jana III Sobieskiego. To wydarzenie zapoczątkowało serię porażek Imperium Osmańskiego w Europie.

Quote: "1683 r. - klęska Kara Mustafy - próba ostatecznego pokonania Habsburgów w Europie Środkowej - wojska polsko-niemieckie pod Janem III Sobieskim"

W wyniku działań Ligi Świętej, koalicji antytureckiej skupiającej Cesarstwo, papiestwo, Rzeczpospolitą, Wenecję i później Rosję, doszło do podpisania pokoju w Karłowicach w 1699 roku. Traktat ten znacząco zmienił układ sił w Europie Środkowej i Wschodniej:

• Rosja uzyskała dostęp do Morza Azowskiego
• Rzeczpospolita odzyskała ziemie Ukrainy
• Wenecja otrzymała część Grecji i Dalmacji
• Habsburgowie przejęli kontrolę nad Węgrami i Siedmiogrodem

Highlight: Pokój w Karłowicach z 1699 roku symbolicznie zakończył erę osmańskiej dominacji w Europie Środkowej i Wschodniej, otwierając drogę do wzrostu znaczenia innych mocarstw w regionie.

Zmiana układu sił nad Bałtykiem

W XVII wieku doszło do znaczących zmian w układzie sił w rejonie Morza Bałtyckiego. Szwecja, pod rządami kolejnych władców, rozpoczęła intensywną ekspansję, stając się jedną z głównych potęg europejskich.

Ekspansja Szwecji pod rządami Karola X Gustawa osiągnęła swój szczyt. W tym okresie Szwecja zyskała największy obszar terytorialny, zgromadziła ogromne łupy wojenne i utrzymała pozycję jednej z czołowych potęg europejskich. Szczególnie dotkliwa dla Polski była II wojna północna, znana jako potop szwedzki (1655-1660), podczas której Szwedzi zajęli znaczną część Rzeczypospolitej.

Example: Podczas potopu szwedzkiego Szwedzi zajęli m.in. Warszawę, Kraków i znaczną część terytorium Rzeczypospolitej, co doprowadziło do głębokiego kryzysu państwa polsko-litewskiego.

Równocześnie z ekspansją Szwecji, wzrosło znaczenie Brandenburgii pod rządami Fryderyka Wilhelma, znanego jako Wielki Elektor. Wykorzystując sytuację podczas wojny trzydziestoletniej, Brandenburgia włączyła do swoich terytoriów Pomorze Zachodnie, a w 1657 roku Prusy Książęce stały się niezależne od Rzeczypospolitej.

Highlight: Zmiany układu sił w Europie podczas wojny trzydziestoletniej umożliwiły Brandenburgii-Prusom przeprowadzenie reform wewnętrznych i zbudowanie potężnej armii, co w konsekwencji doprowadziło do powstania silnego państwa pruskiego.