Prusy - od lenna Polski do potęgi europejskiej

Historia Prus jako nowej potęgi europejskiej rozpoczyna się od ich zależności lennej od Polski w latach 1525-1657. Kluczowym momentem było zwolnienie Prus z tej zależności przez króla Jana Kazimierza w zamian za odstąpienie od sojuszu ze Szwecją podczas potopu szwedzkiego.

Definition: Lenno - forma zależności feudalnej, w której władca $senior$ nadawał ziemię wasalowi w zamian za służbę i wierność.

Od 1618 roku Prusami Książęcymi rządził elektor brandenburski, władca jednego z państw niemieckich ze stolicą w Berlinie. Przełomowym momentem było utworzenie Królestwa Prus w 1701 roku, gdy ówczesny elektor brandenburski koronował się na króla w Prusach.

Absolutyzm oświecony w Prusach osiągnął swój szczyt za panowania króla Fryderyka II Wielkiego $1740-1786$, który przeprowadził szereg reform oświeceniowych:

• Utrzymanie tolerancji religijnej
• Zakaz stosowania tortur
• Budowa szkół
• Dbałość o rozwój gospodarki i kultury

Quote: Fryderyka II nazywano "filozofem na tronie" ze względu na jego zainteresowanie ideami oświeceniowymi i próby ich wdrażania w rządzeniu państwem.

Jednocześnie Fryderyk II prowadził agresywną politykę zagraniczną:

• Odebrał Austrii Śląsk w 1740 roku
• Zainicjował I rozbiór Polski w 1772 roku, zajmując Prusy Królewskie i przejmując kontrolę nad handlem polskim zbożem

Charakterystyczną cechą państwa pruskiego był militaryzm, czyli podporządkowanie państwa armii, co przyczyniło się do budowy silnej pozycji Prus na arenie międzynarodowej.

Austria - monarchia Habsburgów w dobie absolutyzmu oświeconego

Absolutyzm oświecony w Austrii rozwinął się w drugiej połowie XVIII wieku, podobnie jak w Prusach. Kluczowymi postaciami tego okresu byli cesarzowa Maria Teresa i jej syn, cesarz Józef II.

Maria Teresa, która objęła rządy w 1740 roku, musiała zmierzyć się z utratą Śląska na rzecz Prus. Mimo to, przeprowadziła szereg reform modernizujących państwo:

• Unowocześnienie administracji i armii
• Zmniejszenie obciążeń chłopów
• Zakładanie szkół
• Łączenie katolicyzmu z ideami oświeceniowymi

Highlight: Maria Teresa wzięła udział w I rozbiorze Polski w 1772 roku, co przyczyniło się do powiększenia terytorium Austrii.

Cesarz Józef II, syn Marii Teresy, kontynuował i rozszerzył reformy oświeceniowe po objęciu samodzielnych rządów w 1780 roku:

• Wprowadzenie wolności osobistej chłopów
• Ustanowienie tolerancji religijnej
• Zniesienie tortur i kary śmierci
• Rozbudowa armii
• Podporządkowanie Kościoła katolickiego państwu $likwidacja klasztorów niezajmujących się edukacją lub leczeniem chorych, uczynienie księży urzędnikami państwowymi$

Example: Reformy Józefa II dotyczące Kościoła katolickiego, znane jako józefinizm, miały na celu ograniczenie wpływów Kościoła i podporządkowanie go interesom państwa.

Warto zauważyć, że po śmierci Józefa II wiele z jego reform zostało odwołanych, co pokazuje, jak radykalne i wyprzedzające swoją epokę były jego działania.

Nowe potęgi europejskie w XVIII wieku - Rosja, Prusy i Austria - poprzez wprowadzenie reform oświeceniowych i prowadzenie ekspansywnej polityki zagranicznej, znacząco zmieniły układ sił w Europie, stając się głównymi graczami na arenie międzynarodowej.

Rosja - nowa potęga europejska

Car Piotr I Wielki, który objął władzę w 1689 roku, przeprowadził szereg reform modernizujących Rosję na wzór zachodni. Reformy Piotra I Wielkiego obejmowały usprawnienie administracji, unowocześnienie i powiększenie armii oraz utworzenie rosyjskiej floty. Piotr I rozwijał również rzemiosło, sprowadzając zachodnich rzemieślników i zakładając manufaktury.

Highlight: Piotr I założył Akademię Nauk i wprowadził obowiązek nauki szkolnej dla dzieci szlachty i urzędników, co znacząco przyczyniło się do rozwoju edukacji w Rosji.

W sferze kulturowej, car nakazał bojarom zgolić brody i nosić zachodnie stroje, co miało symbolizować europeizację Rosji. Ważnym aspektem reform było również podporządkowanie sobie Cerkwi, co wzmocniło pozycję cara.

Example: Jednym z najważniejszych osiągnięć Piotra I było wywalczenie dla Rosji dostępu do Morza Bałtyckiego po zwycięstwie nad Szwecją w 1721 roku. W konsekwencji założył on nową stolicę - Sankt Petersburg, która stała się "oknem na Europę" dla Rosji.

Następczyni Piotra I, caryca Katarzyna II, kontynuowała politykę modernizacji w latach 1762-1796. Jej rządy charakteryzowały się dalszym usprawnieniem administracji poprzez zwiększenie liczby guberni i uprawnień gubernatorów. Mimo głoszenia idei oświeceniowych, Katarzyna II pozostała władczynią absolutną.

Vocabulary: Absolutyzm oświecony - forma rządów, w której monarcha sprawuje władzę absolutną, ale jednocześnie dąży do zapewnienia mieszkańcom państwa oświaty i dobrobytu, inspirując się ideami oświecenia.

Katarzyna II zlikwidowała niezależność Kozaków i przyznała szlachcie prawo zsyłania chłopów na Syberię, co wzmocniło system feudalny. Jej panowanie zaznaczyło się również udziałem Rosji w rozbiorach Polski, co znacząco powiększyło terytorium imperium.