Kształtowanie się ustroju i wyzwania niepodległości

Postanowienia wobec ustroju nowo powstałego państwa polskiego obejmowały utworzenie jednoizbowego parlamentu - Sejmu Ustawodawczego, oraz ustanowienie funkcji Naczelnika Państwa. Naczelnik był wykonawcą woli Sejmu i reprezentantem Polski na arenie międzynarodowej. Do jego zadań należało m.in. powoływanie rządu, a każda jego decyzja wymagała kontrasygnaty właściwego ministra.

Definition: Kontrasygnata to podpis członka rządu $najczęściej premiera lub właściwego ministra$ na akcie prawnym głowy państwa, potwierdzający jego ważność.

Trudne początki niepodległości wiązały się z koniecznością integracji ziem trzech zaborów. W sierpniu 1918 r. wprowadzono podział na województwa, proces ten zakończył się w 1925 r. utworzeniem województwa wileńskiego. Istniało 16 województw, z których każde miało własny system prawny, co powodowało liczne problemy administracyjne.

Example: Różnice w systemach prawnych dotyczyły m.in. prawa małżeńskiego - w zaborze pruskim istniały małżeństwa cywilne, podczas gdy w zaborach rosyjskim i austriackim - wyznaniowe.

Rozwój infrastruktury i poziom cywilizacyjny znacząco różniły się między regionami. Najbardziej rozwinięte były tereny byłego zaboru pruskiego $Pomorze, Wielkopolska, część Górnego Śląska$, natomiast obszary pod byłymi zaborami rosyjskim i austriackim były opóźnione cywilizacyjnie, brakowało tam dróg i kanalizacji.

Odzyskanie niepodległości i pierwsze reformy

Jak Polska odzyskała niepodległość w skrócie: Kluczowym momentem było przybycie Józefa Piłsudskiego do Warszawy 10 listopada 1918 r. po zwolnieniu z twierdzy magdeburskiej. 11 listopada 1918 r. Piłsudski przejął dowództwo nad wojskiem polskim, a 14 listopada otrzymał władzę cywilną od Rady Regencyjnej.

Highlight: 11 listopada 1918 co się wydarzyło - Józef Piłsudski objął dowództwo nad wojskiem polskim, co uznaje się za symboliczny moment odzyskania niepodległości przez Polskę.

Co zrobił Piłsudski dla Polski? Jako Naczelnik Państwa, Piłsudski powołał rząd z Jędrzejem Moraczewskim na czele, który wprowadził szereg ważnych reform:

• Ustanowiono powszechne prawo wyborcze
• Skrócono dzień pracy do 8 godzin
• Wprowadzono ubezpieczenia chorobowe
• Zagwarantowano wolność prasy, zgromadzeń i związków zawodowych

Quote: "Pierwszym aktem prawnym była mała konstytucja uchwalona 20 lutego 1919 r."

1918 rok co się wydarzyło w Polsce - oprócz odzyskania niepodległości, kluczowym wydarzeniem były wybory do Sejmu Ustawodawczego, które odbyły się 26 stycznia 1919 r. Głosowanie przeprowadzono na ziemiach byłego Królestwa Polskiego i Galicji, z frekwencją sięgającą od 70% do 90%. Inauguracja Sejmu nastąpiła 10 lutego 1919 r., a największą reprezentację uzyskała Narodowa Demokracja.

Vocabulary: Sejm Ustawodawczy - jednoizbowy parlament wybrany w 1919 roku, którego głównym zadaniem było uchwalenie konstytucji odrodzonego państwa polskiego.

Na czym polegała koncepcja federacyjna Piłsudskiego? Choć nie jest to bezpośrednio wspomniane w tekście, warto zaznaczyć, że Piłsudski dążył do stworzenia federacji państw Europy Środkowo-Wschodniej pod przewodnictwem Polski, co miało zabezpieczyć region przed dominacją Rosji i Niemiec.

Pierwsze ośrodki władzy i droga do niepodległości

Droga Polski do niepodległości w punktach obejmowała tworzenie się ośrodków władzy w poszczególnych zaborach w 1918 roku. W Królestwie Polskim działała Rada Regencyjna, a 7 listopada 1918 r. powstał w Lublinie Tymczasowy Rząd Ludowy Republiki Polskiej pod przewodnictwem Ignacego Daszyńskiego.

Highlight: Tymczasowy Rząd Ludowy Republiki Polskiej zapowiadał radykalne reformy, w tym nacjonalizację banków i podział własności ziemskiej.

W Galicji utworzono dwa ośrodki władzy: Radę Narodową Śląska Cieszyńskiego oraz Polską Komisję Likwidacyjną kierowaną przez Wincentego Witosa. Na ziemiach zaboru pruskiego Polacy organizowali własną administrację, a w Poznaniu powstała Naczelna Rada Ludowa.

Vocabulary: Ośrodek władzy to instytucja lub grupa osób sprawująca kontrolę i podejmująca decyzje na danym terytorium.

Wymień lokalne ośrodki władzy na ziemiach polskich w 1918:

• Rada Regencyjna w Królestwie Polskim
• Tymczasowy Rząd Ludowy Republiki Polskiej w Lublinie
• Rada Narodowa Śląska Cieszyńskiego
• Polska Komisja Likwidacyjna w Galicji
• Naczelna Rada Ludowa w Poznaniu

Te lokalne ośrodki władzy odegrały kluczową rolę w procesie odrodzenia państwa polskiego po I wojnie światowej.