Artykuły henrykowskie i skutki wolnej elekcji
Artykuły henrykowskie były kluczowym dokumentem, który określał zasady funkcjonowania Rzeczypospolitej. Zawierały one postanowienia dotyczące:
- Ustroju państwa
- Przywilejów szlachty
- Zrzeczenia się dziedziczności tronu przez monarchę
- Zobowiązania do zwoływania sejmów
- Przestrzegania tolerancji religijnej
- Zakazu zwoływania pospolitego ruszenia i nakładania nowych podatków bez zgody szlachty
Vocabulary: Artykuły henrykowskie to dokument prawny ograniczający władzę królewską i gwarantujący prawa szlachty.
Szlachta miała prawo wypowiedzieć posłuszeństwo królowi, gdyby nie przestrzegał tych praw. Jednocześnie król zachował prawo do samodzielnego nadawania wszelkich urzędów, w tym biskupów, marszałków, wodzów, wojewodów i kanclerzy.
Example: W 1574 roku Henryk Walezy, na wieść o śmierci swojego brata, uciekł do Francji, gdzie wstąpił na tron jako Henryk III, mając tam większą władzę niż w Rzeczypospolitej.
Skutki wprowadzenia systemu wolnych elekcji były złożone i miały daleko idące konsekwencje dla Rzeczypospolitej:
- Spory w państwie, które mogły prowadzić do wojen domowych
- Przekupstwo wśród szlachty, często opłacanej przez zagraniczne dwory
- Ingerencja obcych państw w sprawy wewnętrzne Rzeczypospolitej
- Stopniowe osłabienie władzy królewskiej
- Wzrost znaczenia magnaterii, która przekupywała przedstawicieli biedniejszej i niewykształconej szlachty
Quote: "Skutki wolnych elekcji: spory w państwie grozˊbawojendomowych, przekupstwo wśród szlachty opłacanejprzezzagranicznedwory, ingerencję obcych państw w sprawy Rzeczypospolitej, coraz słabsza władza królewska, wzrost znaczenia magnaterii przekupującej przedstawicieli biedniejszej, niewykształconej szlachty."
Wprowadzenie systemu wolnej elekcji było zatem momentem przełomowym w historii Polski, który z jednej strony dawał szlachcie bezprecedensową władzę, z drugiej jednak prowadził do osłabienia państwa i otwierał drogę do ingerencji zewnętrznych mocarstw w sprawy Rzeczypospolitej.
