Rozwój Starożytnej Grecji rozpoczął się w II tysiącleciu p.n.e., kiedy to na terenach Hellady rozkwitły dwie znaczące cywilizacje: kultura minojska i kultura mykeńska. Hellada, obejmująca górzystą Grecję właściwą, wyspy Morza Egejskiego oraz zachodnie wybrzeże Azji Mniejszej, stała się kolebką tych fascynujących kultur.

Definicja: Hellada to starożytna nazwa Grecji, która obejmowała trzy główne regiony geograficzne: Grecję kontynentalną, wyspy na Morzu Egejskim oraz kolonie w Azji Mniejszej.

Kultura minojska, rozwijająca się na Krecie, osiągnęła szczyt rozwoju w okresie 2000-1450 p.n.e. Jej centrum stanowił imponujący pałac w Knossos, ale znaczące ośrodki powstały również w Fajstos, Malii i Zakros. Minojczycy stworzyli własny system pisma - Pismo Linearne A, składające się z 85 znaków, którego do dziś nie udało się w pełni odczytać.

Przykład: Pałac w Knossos był tak rozległy i skomplikowany w swojej konstrukcji, że stał się prawdopodobnie inspiracją dla mitu o labiryncie Minotaura.

Kultura mykeńska $1450-1200 p.n.e.$ rozwinęła się na kontynencie po upadku cywilizacji minojskiej. Główne ośrodki tej kultury znajdowały się w Mykenach, Sparcie, Tebach, Atenach i Pylos. Mykeńczycy posługiwali się Pismem Linearnym B, które w przeciwieństwie do minojskiego, zostało pomyślnie odczytane.

Upadek cywilizacji minojskiej nastąpił prawdopodobnie w wyniku potężnej katastrofy naturalnej związanej z wybuchem wulkanu na wyspie Santorini. Fala uderzeniowa i następujące po niej trzęsienie ziemi zniszczyły większość osiągnięć tej rozwiniętej kultury.

Highlight: Cywilizacja minojska słynęła z produkcji wina, oliwy, ceramiki i luksusowych tkanin, prowadząc rozległy handel w basenie Morza Śródziemnego.

Koniec kultury mykeńskiej wiąże się z legendarną wojną trojańską oraz najazdem Dorów. Okres ten, znany jako "wieki ciemne" $1200-1000 p.n.e.$, charakteryzował się znacznym regresem cywilizacyjnym i wędrówkami ludów na Bałkanach.

Okres archaiczny $800-500 p.n.e.$ przyniósł odrodzenie kultury greckiej. Charakteryzował się orientalizacją sztuki, rozwojem handlu śródziemnomorskiego, powstaniem polis jako formy organizacji państwowej oraz wprowadzeniem alfabetu greckiego.

Starożytna Grecja sprawdzian z tego okresu obejmuje powstanie i rozwój polis - charakterystycznej formy organizacji państwowej. Polis stanowiło niezależną wspólnotę obywateli połączonych językiem, kultami i wartościami moralnymi.

Definicja: Polis to miasto-państwo będące podstawową jednostką organizacji politycznej w starożytnej Grecji, składające się z centrum miejskiego (z akropolem) i otaczających je terenów rolniczych.

Wielka kolonizacja $VIII-VI w. p.n.e.$ była okresem intensywnej ekspansji Greków w basenie Morza Śródziemnego. Pierwszą kolonią było Pithekusai, założone około 770 r. p.n.e. Główne przyczyny kolonizacji obejmowały:

• Niedostatek ziemi uprawnej w Grecji
• Przeludnienie
• Potrzebę dostępu do surowców naturalnych

Dzieje starożytnej Grecji w okresie klasycznym charakteryzowały się znaczącymi reformami ustrojowymi, szczególnie w Atenach. Trzy kluczowe reformy ukształtowały ateńską demokrację:

Vocabulary:

• Reformy Drakona (621 p.n.e.) - wprowadzenie surowego kodeksu prawnego
• Reformy Solona (594 p.n.e.) - reorganizacja społeczeństwa i "strząśnięcie długów"
• Reformy Klejstenesa (510 p.n.e.) - ustanowienie fundamentów demokracji

Szczególnie istotne były reformy Solona, który podzielił społeczeństwo na cztery klasy majątkowe i wprowadził nowy podział administracyjny. Reformy te stały się podstawą dla rozwoju demokracji ateńskiej, która stała się wzorem dla późniejszych systemów demokratycznych.

Starożytna Grecja najważniejsze informacje dotyczące rozwoju demokracji ateńskiej rozpoczynają się od rządów Pizystrata $561-528/7 p.n.e$. Jako tyran Aten przeprowadził on szereg reform infrastrukturalnych i społecznych, które położyły podwaliny pod przyszły system demokratyczny. Po jego śmierci władzę przejęli jego synowie, jednak ich rządy zakończyły się w 510 r. p.n.e.

Kluczową postacią w kształtowaniu Dzieje starożytnej Grecji był Klejstenes, który około 510 r. p.n.e. przeprowadził fundamentalne reformy. Wprowadził podział na 10 fyl, utworzył Radę Pięciuset oraz ustanowił urząd strategów. System demokratyczny Aten opierał się na kilku głównych organach władzy: Zgromadzeniu Ludowym (eklezji), Radzie Pięciuset (boule), sądzie ludowym (ostracyzm), Areopagu oraz Heliai.

Definicja: Demokracja ateńska opierała się na zasadzie bezpośredniego udziału obywateli w sprawowaniu władzy. Każdy pełnoletni mężczyzna pochodzący z rodziny ateńskiej miał prawo uczestniczyć w zgromadzeniach i pełnić funkcje publiczne.

W strukturze władzy szczególną rolę odgrywali archonci, którzy przed reformami Klejstenesa mieli decydujący wpływ na rządy w Atenach. Po reformach ich rola została ograniczona głównie do funkcji kapłańskich i sądowniczych. Rada Pięciuset, w której mógł zasiadać każdy obywatel niezależnie od zamożności, przygotowywała obrady eklezji i projekty ustaw.

Okres największego rozkwitu Dzieje starożytnej Grecji sprawdzian pokazuje, że przypadł on na czasy Peryklesa $444-429 p.n.e.$. Jako strateg przeprowadził on szereg reform i inwestycji, które uczyniły z Aten potęgę kulturalną i polityczną. Społeczeństwo ateńskie dzieliło się na cztery główne grupy: obywateli (wyłącznie mężczyzn), cudzoziemców (metojków), kobiety oraz niewolników.

Highlight: Agora stanowiła centrum życia politycznego i handlowego Aten, podczas gdy Akropol pełnił funkcję religijnego i kulturowego serca miasta.

W tym okresie wykształcił się charakterystyczny podział przestrzeni miejskiej. Agora, czyli główny plac miasta, służyła jako miejsce zgromadzeń ludowych, sądów i targowisk. Natomiast Akropol, święte wzgórze nad miastem, był miejscem najważniejszych uroczystości religijnych i symbolem potęgi Aten.

Kultura mykeńska i spartańska różniły się znacząco. Sparta, znana również jako Lakonia lub Lacedemon, rozwinęła unikalny system społeczno-polityczny. Według tradycji, jego twórcą był Likurg, żyjący prawdopodobnie w II połowie IX wieku p.n.e. Otrzymał on tzw. Retrę, która stanowiła podstawę praw spartańskich.

Przykład: System społeczny Sparty opierał się na trzech grupach: Spartiatach (pełnoprawnych obywatelach), Periojkach (wolnych mieszkańcach bez praw politycznych) oraz Helotach (niewolnikach).

Sparta wykształciła system oligarchiczny, w którym władza należała do elity. Struktura władzy obejmowała dwóch królów, Geruzję (Radę Starszych), eforów oraz Zgromadzenie Ludowe (apellę). Szczególną rolę w społeczeństwie spartańskim odgrywała agoga - system wychowania młodzieży, którego celem było kształtowanie sprawności fizycznej i posłuszeństwa.

Sprawdzian z historii Klasa 1 liceum dział 2 często koncentruje się na wojnach grecko-perskich, które były kluczowym momentem w dziejach starożytnej Grecji. Konflikt rozpoczął się w 499 r. p.n.e. powstaniem jońskim i trwał z przerwami do 449 r. p.n.e.

Najważniejsze bitwy tego okresu to: Maraton (490 r. p.n.e.), gdzie Grecy pod wodzą Miltiadesa pokonali armię Dariusza I, Termopile (480 r. p.n.e.), gdzie Leonidas i jego 300 Spartan stawiło heroiczny opór armii Kserksesa, oraz Salamina (480 r. p.n.e.), gdzie flota grecka pod dowództwem Temistoklesa odniosła decydujące zwycięstwo.

Cytat: "Przechodniu, powiedz Sparcie, że tu spoczywamy wierni jej prawom" - napis na pomniku w Termopilach upamiętniający poległych Spartan.

Dzieje starożytnej Grecji to fascynująca opowieść o wzlotach i upadkach wielkich potęg. Związek Morski, utworzony w 478 roku p.n.e. z inicjatywy Aten, stanowił przełomowy moment w historii starożytnej Grecji. Był to sojusz obronny greckich polis, którego głównym celem była ochrona przed zagrożeniem perskim. Na czele związku stał wybitny strateg Kimon, zwolennik współpracy ze Spartą, którego kariera zakończyła się wygnaniem w 461 roku p.n.e. po oskarżeniach o korupcję.

Definicja: Związek Morski był pierwszą tak rozbudowaną organizacją międzypaństwową w świecie greckim, skupiającą miasta-państwa pod przewodnictwem Aten.

Wojna peloponeska $431-404 p.n.e.$ była konfliktem, który na zawsze zmienił oblicze świata greckiego. Starcie między Związkiem Morskim pod przywództwem Aten a Związkiem Peloponeskim ze Spartą na czele, doprowadziło do głębokich przemian politycznych. Głównym celem było uzyskanie hegemonii w świecie greckim. Konflikt zakończył się w 404 roku p.n.e. oblężeniem i kapitulacją Aten, co było możliwe dzięki błędom strategicznym Ateńczyków oraz perskiemu wsparciu finansowemu dla Sparty.

Macedonia pod rządami Filipa II wykorzystała osłabienie greckich polis po wojnie peloponeskiej. Jego reformy militarne zrewolucjonizowały sztukę wojenną. Wprowadzenie sarissy - pięciometrowej włóczni, utworzenie korpusu hypaspistów oraz rozwój kawalerii uczyniły z armii macedońskiej najpotężniejszą siłę militarną starożytnego świata. Reorganizacja falangi na 16 szeregów zwiększyła jej skuteczność bojową.

Okres po wojnie peloponeskiej przyniósł znaczące zmiany w układzie sił w świecie greckim. Sprawdzian z historii klasa 1 liceum często koncentruje się na tym przełomowym momencie, gdy Macedonia zaczęła odgrywać coraz większą rolę na Peloponezie. Filip II, wykorzystując innowacyjne rozwiązania militarne, stworzył armię, która miała zmienić bieg historii.

Przykład: Falanga macedońska, uzbrojona w sarissy, mogła utrzymywać wroga na dystansie znacznie większym niż tradycyjne formacje hopolickie, co dawało jej ogromną przewagę w bitwie.

Reformy wojskowe Filipa II obejmowały nie tylko wprowadzenie nowego uzbrojenia, ale także kompleksową reorganizację struktury armii. Utworzenie korpusu hypaspistów - elitarnej jednostki piechoty - oraz rozwój kawalerii jako skutecznej broni zaczepnej, stworzyły wszechstronną i elastyczną siłę militarną. Dzieje starożytnej Grecji sprawdzian często podkreśla znaczenie tych innowacji dla późniejszych sukcesów Aleksandra Wielkiego.

Podział falangi na 16 szeregów nie był przypadkowy - zwiększał jej mobilność i skuteczność w różnych warunkach terenowych. Ta reorganizacja, wraz z innymi reformami, stworzyła podwaliny pod przyszłe podboje i powstanie imperium macedońskiego. Starożytna Grecja najważniejsze informacje wskazują, że to właśnie te zmiany militarne umożliwiły Macedonii zdominowanie świata greckiego i rozpoczęcie epoki hellenistycznej.