W XIX wieku ziemie polskie znajdowały się pod panowaniem trzech zaborców: Rosji, Prus i Austrii. W tym okresie szczególnie istotna była monarchia konstytucyjna Królestwa Polskiego, utworzona w 1815 roku na mocy postanowień kongresu wiedeńskiego. Królestwo Polskie, choć formalnie połączone unią personalną z Rosją, posiadało własną konstytucję, sejm, wojsko i administrację. Jednak z biegiem czasu autonomia ta była systematycznie ograniczana przez władze carskie.
Zabory ziem polskich w XIX wieku doprowadziły do różnego rozwoju poszczególnych części dawnej Rzeczypospolitej. W zaborze pruskim wprowadzono intensywną germanizację, ale jednocześnie region ten przeszedł znaczącą modernizację gospodarczą. Autonomia Wielkiego Księstwa Poznańskiego, początkowo dość szeroka, została z czasem mocno ograniczona. W zaborze austriackim, szczególnie po 1867 roku, Polacy uzyskali znaczącą autonomię kulturalną i polityczną, co przyczyniło się do rozwoju polskiej nauki i kultury w Galicji. Zabór rosyjski, mimo początkowej autonomii Królestwa Polskiego, charakteryzował się nasilającą się rusyfikacją i represjami, zwłaszcza po powstaniach narodowych.
Okres zaborów przyniósł znaczące zmiany w strukturze społecznej i gospodarczej ziem polskich. Przeprowadzono uwłaszczenie chłopów, rozwinął się przemysł (szczególnie w Królestwie Polskim i na Śląsku), powstały nowe grupy społeczne - burżuazja i proletariat. Mimo różnic w rozwoju poszczególnych zaborów, Polacy zachowali swoją tożsamość narodową, rozwijając kulturę i oświatę, często w konspiracji. Powstały też różne koncepcje odzyskania niepodległości - od walki zbrojnej po pracę organiczną i pozytywizm.
