Przyczyny powstania styczniowego 1863 były złożone i wynikały z wielu czynników społeczno-politycznych w Królestwie Polskim. Narastające niezadowolenie społeczne, brak niepodległości oraz represje ze strony władz carskich doprowadziły do wybuchu największego polskiego powstania narodowego w XIX wieku.
Reformy Wielopolskiego w Królestwie Polskim stanowiły próbę uspokojenia nastrojów społecznych poprzez wprowadzenie umiarkowanych zmian. Margrabia Aleksander Wielopolski przeprowadził szereg reform, w tym: równouprawnienie Żydów, reformę szkolnictwa (utworzenie Szkoły Głównej w Warszawie), reorganizację administracji oraz częściową polonizację urzędów. Jednak jego działania nie zaspokoiły oczekiwań Polaków, którzy dążyli do pełnej niepodległości. Szczególnie kontrowersyjna okazała się branka - przymusowy pobór do wojska carskiego, która stała się bezpośrednią przyczyną wybuchu powstania.
Kwestia uwłaszczenia chłopów w Królestwie Polskim była jednym z kluczowych problemów społecznych tego okresu. Chłopi, stanowiący większość społeczeństwa, byli uzależnieni od szlachty i musieli odrabiać pańszczyznę. Rząd powstańczy wydał dekret o uwłaszczeniu chłopów, próbując pozyskać ich poparcie dla powstania. Ostatecznie car Aleksander II przeprowadził uwłaszczenie w 1864 roku, co miało na celu osłabienie poparcia chłopów dla powstania i szlachty. Reformy te fundamentalnie zmieniły strukturę społeczną Królestwa Polskiego, likwidując pozostałości systemu feudalnego, ale jednocześnie przyczyniły się do pogłębienia podziałów społecznych i osłabienia polskiego ruchu narodowowyzwoleńczego.
