Stronnictwa polityczne i przebieg powstania

W okresie poprzedzającym powstanie styczniowe, ukształtowały się dwa główne stronnictwa polityczne, które miały odmienne wizje dotyczące metod odzyskania niepodległości i reform społecznych.

Biali, reprezentowani przez takie postacie jak Andrzej Zamoyski i Leopold Kronenberg, opowiadali się za:

• Dążeniem do niepodległości przy użyciu legalnych środków
• Traktowaniem powstania zbrojnego jako ostateczności
• Uzyskaniem poparcia Francji i Wielkiej Brytanii jako warunku powodzenia
• Przeprowadzeniem uwłaszczenia chłopów

Biali stworzyli sieć konspiracyjną, w której działali głównie ziemianie, mieszczaństwo i inteligencja. Założyli oni Dyrekcję Krajową.

Highlight: Strategia "białych" polegała na stopniowym budowaniu siły narodu poprzez pracę organiczną i legalne metody działania.

Czerwoni, z kolei, reprezentowani przez Jarosława Dąbrowskiego, Zygmunta Padlewskiego i Władysława Daniłowskiego, głosili bardziej radykalne hasła:

• Jedyną skuteczną metodą jest powstanie zbrojne
• Należy przeprowadzić uwłaszczenie chłopów
• W powstanie zbrojne powinny zaangażować się wszystkie grupy społeczne
• W Królestwie Polskim należy przeprowadzić demokratyczne zmiany

Czerwoni tworzyli tajne organizacje i od października 1861 roku intensyfikowali swoje działania.

Vocabulary: Branka - przymusowy pobór do wojska carskiego, który stał się bezpośrednią przyczyną wybuchu powstania.

Przebieg powstania styczniowego rozpoczął się 22 stycznia 1863 roku, gdy Aleksander Wielopolski zarządził brankę. W odpowiedzi na to:

• Tymczasowy Rząd Narodowy wydał manifest wzywający do powstania
• Ludwik Mierosławski został mianowany naczelnikiem powstania, ale szybko zrezygnował
• Stefan Bobrowski kierował "czerwonymi"
• Marian Langiewicz został dyktatorem powstania w marcu 1863 roku, ale tydzień później złożył broń

Example: Powstanie miało charakter wojny partyzanckiej, z licznymi potyczkami i bitwami rozrzuconymi po całym terytorium Królestwa Polskiego.

Upadek powstania i jego skutki

Przebieg powstania styczniowego w jego końcowej fazie charakteryzował się:

• Powstaniem Polskiego Państwa Podziemnego
• Przyłączeniem się "białych" do "czerwonych"
• Ogłoszeniem pospolitego ruszenia
• Stopniowym upadkiem powstania

Highlight: Mimo heroicznej walki i zaangażowania wielu Polaków, powstanie styczniowe zakończyło się klęską.

Skutki powstania styczniowego były dotkliwe dla narodu polskiego:

1. Uwłaszczenie chłopów odbyło się na niekorzystnych warunkach:

   • Chłopi otrzymali ziemię na własność bez odszkodowania
   • Zniesiono wszelkie powinności wobec dworu
   • Bezrolnym obiecano ziemię

2. Surowe kary i represje wobec uczestników powstania:

   • Zsyłki na Syberię lub katorgi
   • Konfiskata majątków szlacheckich
   • Odbieranie praw miejskich

3. Całkowita likwidacja odrębności Królestwa Polskiego i scalenie z Rosją

4. Intensyfikacja rusyfikacji społeczeństwa

Quote: "Powstanie styczniowe było ostatnim wielkim zrywem niepodległościowym XIX wieku, który mimo klęski militarnej, wzmocnił ducha narodu polskiego." - fragment z podręcznika historii.

Przyczyny upadku powstania styczniowego były złożone:

• Małe zainteresowanie chłopów powstaniem
• Przewaga militarna Rosji
• Brak skutecznego wsparcia ze strony mocarstw zachodnich
• Represje i egzekucje publiczne, które osłabiały morale powstańców

Vocabulary: Rusyfikacja - polityka carskiej Rosji mająca na celu wynarodowienie Polaków i narzucenie im rosyjskiej kultury i języka.

Jak zakończyło się powstanie styczniowe? Ostatnia potyczka miała miejsce 12 października 1864 roku, co uznaje się za oficjalny koniec powstania. Jednak jego echa brzmiały jeszcze długo:

• W czerwcu 1866 roku wybuchło powstanie zabajkalskie
• W kwietniu 1866 roku powstało Zjednoczenie Emigracji Polskiej
• W 1875 roku nastąpiła likwidacja Królestwa Polskiego w strukturze Imperium Rosyjskiego
• W 1885 roku powstał Uniwersytet Latający
• Lata 1879-1897 to tzw. "noc apuchtinowska", okres intensywnej rusyfikacji szkolnictwa

Example: Jednym z najbardziej dramatycznych momentów końca powstania była egzekucja Romualda Traugutta i innych członków Rządu Narodowego 5 sierpnia 1864 roku.