Rozwój architektury wczesnochrześcijańskiej

W drugim okresie sztuki wczesnochrześcijańskiej nastąpił znaczący rozwój architektury sakralnej. Kluczową formą architektoniczną stała się bazylika, która ewoluowała z budowli świeckiej w chrześcijańską świątynię.

Definition: Bazylika wczesnochrześcijańska to wielonawowa budowla sakralna, w której nawa główna jest wyższa i szersza od naw bocznych, zakończona półkolistą apsydą.

Charakterystyczne cechy bazyliki wczesnochrześcijańskiej:

1. Kilka naw, z nawą główną wyższą i szerszą od bocznych.
2. Własne oświetlenie dla każdej nawy.
3. Apsyda na końcu nawy głównej, czasem poprzedzona prezbiterium.
4. Możliwość występowania transeptu (nawy poprzecznej).
5. Nawy oddzielone kolumnami lub filarami.
6. Płaskie belkowanie lub półkoliste arkady nad kolumnami.
7. Ołtarz (mensa) i tron biskupa w prezbiterium.
8. Otwarte wiązanie dachowe lub płaski strop z kasetonami.
9. Narteks (przedsionek) przed korpusem nawowym.
10. Możliwość występowania atrium przed bazyliką.

Highlight: Bazyliki wczesnochrześcijańskie były orientowane, czyli zwrócone apsydą na wschód, z fasadą od strony zachodniej.

Przykłady znaczących bazylik w Rzymie:

1. Wczesnochrześcijańska bazylika św. Piotra w Rzymie - pięcionawowa z transeptem, ufundowana w IV wieku przez cesarza Konstantyna.
2. Bazylika św. Jana na Lateranie
3. Bazylika św. Pawła
4. Bazylika Santa Maria Maggiore

Vocabulary: Transept to nawa poprzeczna w bazylice, która nadaje budowli kształt krzyża łacińskiego.

Rzeźba i mozaika w sztuce wczesnochrześcijańskiej

Sztuka wczesnochrześcijańska w okresie po 313 roku rozwinęła się również w dziedzinie rzeźby i mozaiki.

Rzeźba wczesnochrześcijańska koncentrowała się głównie na sarkofagach. Były one zdobione płaskorzeźbami na dłuższych i krótszych bokach, przedstawiającymi sceny biblijne i symbole chrześcijańskie.

Example: Popularne tematy na sarkofagach wczesnochrześcijańskich to historia Jonasza, Chrystus jako nauczyciel wśród apostołów, męka Chrystusa czy sceny z jego dzieciństwa.

Charakterystycznym motywem był Dobry Pasterz, przedstawiany jako młody, bezbrody Chrystus z jagnięciem na ramionach, przypominający wyglądem greckich bogów Hermesa czy Apolla.

Mozaika stała się ważnym elementem dekoracyjnym w architekturze wczesnochrześcijańskiej, zdobiąc ściany i sklepienia świątyń, baptysteriów i mauzoleów.

Highlight: Mauzoleum Konstancji w Rzymie zawiera mozaiki przedstawiające sceny z winobrania oraz symbole wiary chrześcijańskiej.

Szczególnie imponującym przykładem jest Mauzoleum Galli Placydii w Rawennie, zbudowane na planie krzyża greckiego. Jego centralne sklepienie zdobi mozaika przedstawiająca Chrystusa w formie krzyża na tle rozgwieżdżonego nieba, otoczonego symbolami czterech ewangelistów:

• Marek - lew
• Mateusz - anioł
• Jan - orzeł
• Łukasz - wół

Vocabulary: Symbolika wczesnochrześcijańska często wykorzystywała motywy zwierzęce do reprezentowania postaci biblijnych i cnót chrześcijańskich.

Nad wejściem do mauzoleum znajduje się mozaika przedstawiająca Chrystusa jako Dobrego Pasterza, siedzącego wśród skał i otoczonego owcami, z krzyżem jako laską pasterską. W innych częściach wnętrza przedstawiono świętych, np. św. Wawrzyńca stojącego przy ruszcie, na którym został spalony.

Example: Labirynt jako motyw dekoracyjny w sztuce wczesnochrześcijańskiej symbolizował podróż duszy do zbawienia.

Sztuka wczesnochrześcijańska stanowiła zatem kompilację starożytnych i wschodnich wierzeń, łącząc elementy sztuki antycznej z nową symboliką chrześcijańską, tworząc fundamenty dla rozwoju sztuki średniowiecznej.