Europa i świat w okresie oświecenia

Alternatywny zapis:

Zjednoczonych, uczony, myśliciel, filozof, polityk. Wolter - filozof i pisarz epoki oświecenia, zwolennik deizmu - porównał Boga do zegarmistrza. Opracowywał hasła do wielkiej encyklopedii francuskiej. Georges Jacques Danton - jeden z przywódców rewolucji francuskiej, jeden z jakobinów ,tytan rewolucji" ,szlachetny dzikus". Thomas Jefferson - ojciec - założyciel Stanów Zjednoczonych, prawnik, działacz niepodległościowy, jeden z autorów Deklaracji niepodległości Stanów Zjednoczonych Daniel Defoe - angielski pisarz uważany za prekursora powieści przygodowych, znany z powieści „Przypadki Robinsona". Jonathan Swift - irlandzki pisarz, znany z „Podróży Guliwera" najistotniejszej książki dla angielskiego oświecenia. Thomas Paine - brytyjski myśliciel i pisarz oświecenia, prekursor liberalizmu i uczestnik rewolucji amerykańskiej. Karol Monteskiusz - francuski filozof, prawnik, krytykujący absolutyzm utworzył nowy sposób zarządzania państwem, „model doskonały", zakładał on, że najkorzystniejszym sposobem na zarządzanie państwem jest podzielenie władzy na 3 organy, które są od siebie niezależne: władzę ustawodawczą, wykonawczą oraz sądowniczą, ten model jest obecny do dziś w państwach o ustroju demokratycznym. Opracowywał hasła do wielkiej encyklopedii francuskiej. Denis Diderot - francuski filozof, rozwinął koncepcję wolności, twierdził, że wolność jest darem natury i nikt nie może jej człowiekowi zabrać, nikt nie ma prawa rządzić człowiekiem - tylko umowa społeczna między społeczeństwem a władzą uprawnia ją do sprawowania władzy. Kierował pracami nad tworzeniem Wielkiej encyklopedii francuskiej. Jean Jacques Rousseau - francuski filozof, czołowy reprezentant sentymentalizmu, twórca teorii na powstanie państwa - umowy społecznej. Opracowywał hasła do wielkiej encyklopedii francuskiej. James Watt - inżynier i wynalazca, przypisuje się mu wynalezienie maszyny parowej. Robert Fulton - inżynier i wynalazca, skonstruował pierwszy statek parowy. George Stephenson - inżynier i wynalazca, ojciec kolei parowych - zaprojektował lokomotywę parową. George Washington(Jerzy Waszyngton) - amerykański generał, polityk, naczelny wódz Armii Kontynentalnej, pierwszy prezydent Stanów Zjednoczonych. Alexander Hamilton - ojciec - założyciel Stanów Zjednoczonych, twórca dolara amerykańskiego. Michał Kazimierz Ogiński - polski magnat, opracowywał hasła do wielkiej encyklopedii francuskiej Kazimierz Puławski - bohater wojny o niepodległość, generał armii amerykańskiej Tadeusz Kościuszko - bohater wojny o niepodległość, generał armii amerykańskiej 3. Daty: 16141789 - nie zwoływano Stanów Generalnych 1657 - traktaty welawsko - bydgoskie 1689 - 1725 - panowanie cara Piotra I Wielkiego 1700 1720- wielka wojna północna 1701 bitwa pod Nawrą 1701 - Fryderyk I królem w Prusach 1703 - założenie Petersburga 1706 - Stanisław Leszczyński na tronie RP 1713-1740 - Fryderyk I Wilhelm ,,Król kapral" 1721 - Imperator Wszechrosji 1721 - pokój w Nystad 1740-1763 - Fryderyk II Wielki, walki o śląsk 1756-1773 - wojna 7 letnia 1769 - wynalezienie maszyny parowej przez Watta 1773 - parlament brytyjski(monopol handlowy i opłata stemplowa) 1773-bostońskie picie herbaty 1775- bitwa pod Lexington 4 lipca 1776 - ogłoszenie Deklaracji niepodległości Stanów Zjednoczonych 1777 - bitwa pod Saratogą 1781 - bitwa pod Yorktown 1781 - wydanie patentu tolerancyjnego przez Cesarza Józefa II 1783- pokój w Wersalu 1787- konstytucja USA 5 maj 1789 - zwołano Stany Generalne 14 lipca 1789 - szturm Bastylii 1789 - wybuch rewolucji francuskiej 17 wrzesień 1791 - konstytucja francuska 1791 - karta praw 10 poprawek 1792-bitwa pod Valmy 1792 - Konwent Narodowy 1793 - ścięcie Ludwika XVI i Marii Antoniny 1799 - napoleoński zamach stanu 4. Przedstaw działanie i najważniejsze elementy ustroju USA wg. Konstytucji z 1787r.: Stany Zjednoczone państwem federacyjnym złożonym ze stanów, które są odrębnymi jednostkami administracyjnymi. Obowiązuje prawo stanowe i prawo centralne, władzę nas stanem sprawuje gubernator a nad całym państwem prezydent. Obowiązuje trójpodział władzy: władzę ustawodawczą sprawuje Kongres złożony Izby Reprezentantów i Senatu. W senacie zasiada po dwóch przedstawicieli z każdego stanu, a do Izby Reprezentantów przeprowadzano wybory, proporcjonalnie do liczby ludności stanu. Prawo wyborcze przysługiwało ludziom o wymaganym cenzusie majątkowym. Władzę wykonawczą sprawuje prezydent, którego wybierają elektorzy, których się wybiera również proporcjonalnie do ludności stanu. Prezydent najwyższym zwierzchnikiem sił zbrojnych, szef rządu, mianuje oficerów i sędziów najwyższych, mianuje i odwołuje ministrów, posiada prawo weta wobec uchwał Kongresu, Kongres miał natomiast prawo do przeprowadzenia procedury impeachmentu czyli usunięcie prezydenta ze stanowiska. Władza sądownicza - sądy stanowe, Sąd Najwyższy - rozstrzyga najważniejsze sprawy w państwie. 5. Wymień przyczyny wybuchu rewolucji w USA: - współpraca ze sobą 13 kolonii w Ameryce - wprowadzane przez Wielką Brytanie podatki, np. Stamp Act, wyższe cła na towary przywożone do kolonii np. herbata. - uchwalenie ustawy o herbacie - monopol na herbatę dla Kompanii Wschodnioindyjskiej - silny cios dla pośredników oraz producentów w koloniach Ameryki - ustawy dla Bostonu i Massachusetts za „bostońskie picie herbaty" - utworzenie I Kongresu Kontynentalnego ( przedstawiciele 12 kolonii, bez Georgii) - utworzenie oddziałów milicji - nakaz handlu tylko z Wielką Brytanią 6. Scharakteryzuj krótko style: Klasyczny - jest prosty w formie, panuje ład skład i harmonia, nawiązuje do antyku Rokoko - charakteryzuje się bogactwem, finezyjnością, ale z zachowaniem umiaru i estetyki. Sentymentalizm - naśladuje naturę - głownie dziką, podkreśla indywidualizm bohaterów, nasilenie uczuć. 7. Przedstaw wpływ epoki oświecenia na rewolucje XVIII wieku. Idee oświeceniowe miały ogromny wpływ na rewolucje jakie miały miejsce w XVIII wieku np. francuską i amerykańską. Filozofia oświecenia negowała absolutyzm, stawiała na obywatela i jego prawa o czym świadczy np. teoria umowy społecznej czy monteskiuszowski trójpodział władzy Stawiała też na wolność i równość wobec prawa. Te idee rozpowszechniały się po świecie i doprowadziły do zmian politycznych i rewolucji. Idealnie obrazuje to Francja, gdzie obalono rządy absolutne monarchy, i z hasłami ,,wolność, równość, braterstwo" dokonano licznych reformy zmieniających ustrój państwa i prawo w nim panujące. Dobrym przykładem są też Stany Zjednoczone, które swój ustrój oparły o idee oświecenia, wprowadziły trójpodział władzy. 8. Jakie teorie i postulaty oświecenia znalazły się w ustroju USA: - równość wobec prawa - trójpodział władzy - teoria umowy społecznej - udział obywateli w życiu politycznym 9. Przedstaw reformy i przebudowę państwa w Rosji i Prusach w XVIII wieku: Rosja: Car Piotr I Wielki 1689 - 1725 (panowanie) Piotr objął władzę w wieku 17 lat, uważał, że Rosja musi otworzyć się na Europę, przez co podróżował po Europie patrząc na kultury w poszczególnych państwach. Swoje rządy rozpoczął od walki z Imperium Osmańskim, udało mu się opanować port Azow, ten sukces zmotywował go do ostatecznego rozprawienia się z Turkami, rozesłał po Europie poselstwo w celu zawiązania koalicji antyszwedzkiej. Wizyta Piotra po Europie poskutkowała licznymi zmianami w Rosji - nowa moda, nakaz zgolenia bród dla wszystkich poza chłopami i duchownymi, mężczyźni mieli palić fajki a zamożne kobiety miały uczyć się tańca i uczestniczyć w życiu towarzyskim. Utworzono nowe miasto na wzór miast zachodnich - Petersburg. Piotr I Wielki zreformował ustrój państwa oraz administrację, zniósł Dumę bojarską a w jej miejsce powołał Senat Rządzący złożony z 9 wybranych przez niego osób. Senat pełnił władzę ustawodawczą, kierował administracją i był najwyższym sądem. Utworzono także 9 kolegiów na wzór ministerstw, zajmowały się one m.in. polityką wewnętrzną, zagraniczną, skarbem państwa. Państwo podzielono na gubernie na czele których stali gubernatorzy wybrani przez cara i podlegali senatowi. Piotr wprowadził również samorząd lokalny. W 1721r. Piotr zostaje Imperatorem Wszechrosji. Stworzono tabelę rang (14 stopni). Wprowadzono przymus szkolny dla mężczyzn w wieku 10 - 15 lat. Zreformowano cyrylicę. Rosja na mocy pokoju w Nystad się powiększyła, zyskała dostęp do Bałtyku, Estonię, Ingrie, Inflanty oraz część Karelii Prusy: 1657 - elektor Fryderyk Wilhelm uzyskał niezależność Prus Książęcych Jego następca Fryderyk I koronuje się na króla Prus w 1701r. Polityka zagraniczna Fryderyka I dała Prusom nowe tereny, Prusy walczyły w wojnie północnej po stronie Rosji i Saksonii, po pokonaniu Szwecji do Prus włączono cześć Pomorza ze Szczecinem oraz wyspy Wolin i Uzna, przez te tereny Prusy uzyskały dostęp do Odry, ważnego szlaku handlowego na mapie Europy. Następcą Fryderyka I był jego syn - Fryderyk I Wilhelm (Fryderyk Wilhelm I)(„Król Kapral"), który interesował się tylko armią i przeznaczał na nią około 70% dochodów państwa, wprowadził w wojsku silny rygor i dyscyplinę, nawet za najmniejsze przewinienia stosowano surowe kary. Wprowadził też pobór rekrutów wśród chłopstwa i mieszczaństwa, każdy żołnierz mógł robić karierę w wojsku jednak stopnie oficerskie były zarezerwowane wyłącznie dla szlachty. Pobór rekrutów i podatków na armię nadzorowała administracja, gdzie najniższym szczeblem były powiaty zarządzane przez landratów, którzy byli podporządkowani kamerom, którzy kierowali prowincjami i byli kontrolowani przez Generalny Dyrektoriat Finansów, Wojny i Domen Królewskich - organ władzy centralnej. Zlikwidowano samorządowe organy szlachty. Władza monarchy opierała się na wojsku i administracji. Następcą Fryderyka I Wilhelma został Fryderyk II Wielki, znany jako ,,król - filozof" i monarcha oświeceniowy. Rozbudował administrację centralną, tworząc nowe ministerstwa nad, którymi osobiście sprawował kontrolę. Dokonał reformy sądownictwa w wyniku czego podniesiono kompetencje sędziów, skodyfikowano prawo i uproszczono procedury, wprowadzono zakaz kary tortur. Utworzono Ministerstwo Sprawiedliwości w celu sprawowania kontroli nad sądami. Fryderyk II wprowadził również obowiązek szkolny. Kościół został podporządkowany państwu a majątki kościelne stopniowo przechodziły na własność państwa. Fryderyk II Wielki prowadził politykę merkantylizmu, wspierał rozwój manufaktur i rolnictwa. Fryderyk II wygrał z Austriakami w walce o Śląsk zdobywając ten teren dla Prus. Przedstaw charakterystyczne cechy monarchii absolutnie oświeconej. Absolutyzm oświecony(oświeceniowy) - absolutyzm zapewniający obywatelom minimum praw, władca uznaje niektóre zasady umowy społecznej, a samym władcą powinien być człowiek wykształcony. Monarchia absolutnie oświecona cechuje się m.in. trójpodziałem władzy, władca jest wykształcony i zapewnia obywatelom minimum praw,.., Przedstaw zjawisko rewolucji agrarnej i przemysłowej w 10. 11. Anglii. Rewolucja agrarna - szybkie zmiany w rolnictwie angielskim jakie dokonały się w XVIII wieku. Stosowana od średniowiecza trójpolówka w niektórych regionach Europy została zastąpiona rolnictwem intensywnym, które stawiana wykorzystywanie najnowszych narzędzi, uprawianie nowych odmian roślin i duży nakład pracy. Stosowano również płodozmian czyli system gospodarczy w, którym pole dzielono na dwie części i na jednej sadzono zboże a na drugiej rośliny użyźniające gleby, które wykorzystywano również do karmienia zwierząt. Te zmiany trafiły do Anglii, gdzie je unowocześniono i ulepszono np. poprzez proces ogradzania. Chłopi pozbawieni ziemi przez ogradzanie wyjeżdżali do miast by pracować w manufakturach a później w fabrykach. W wyniku przyrostu demograficznego, napływu chłopów do miast, zwiększający się popyt w angielskich koloniach, zniesienie cła, doszło do zmian w przemyśle, poprawiono i utwardzono drogi i kanały rzeczne w celu poprawienia transportu. Wynaleziono wiele przydatnych rzeczy - siewnik do zboża, młockarnię, czy wreszcie maszyna parowa - symbol rewolucji przemysłowej. Przedstaw i scharakteryzuj zmiany społeczne wywołane 12. rewolucją przemysłową. Robotnicy Kapitaliści/Buržuazja/Fabrykanci - właściciele fabryk.