Podstawowe pojęcia prawne i obywatelstwo

W systemie prawnym kluczowe są pojęcia państwa, prawa i obywatelstwa.

Definicja: Państwo to zwierzchnia organizacja społeczeństwa działająca na danym terytorium, realizująca swoje cele za pomocą władzy.

Definicja: Prawo to zbiór norm prawnych ustalonych przez państwo, których przestrzeganie jest egzekwowane przymusem prawnym.

Obywatelstwo polskie można nabyć na kilka sposobów:

1. Zasada krwi (przez pochodzenie od obywateli polskich)
2. Zasada ziemi (przez urodzenie na terytorium Polski)
3. Przez nadanie obywatelstwa przez wojewodę lub prezydenta
4. Po odpowiednim okresie przebywania w kraju na podstawie pozwolenia na pobyt stały
5. Po 3 latach małżeństwa z obywatelem polskim

Highlight: 3 sposoby nabycia obywatelstwa polskiego to: urodzenie, nadanie przez odpowiednie organy oraz małżeństwo z obywatelem polskim.

Terytorium państwa obejmuje obszar lądowy, morski (do 12 mil morskich), przestrzeń powietrzną, terytorium podziemne oraz placówki dyplomatyczne.

Władza państwowa charakteryzuje się:

• Niezależnością wewnętrzną i zewnętrzną
• Zdolnością do wchodzenia w stosunki międzynarodowe

Example: Przykład nabycia obywatelstwa polskiego: Cudzoziemiec, który zawarł związek małżeński z obywatelem polskim, może ubiegać się o nadanie obywatelstwa polskiego przez Wojewodę po 3 latach trwania małżeństwa i nieprzerwanego pobytu w Polsce.

Normy prawne i ich rodzaje

Norma prawna to fundamentalne pojęcie w systemie prawnym.

Definicja: Norma prawna to reguła postępowania ustanowiona przez państwo, wskazująca na określone zachowanie stanowiące nakaz, zakaz lub uprawnienie.

Cechy norm prawnych:

• Skierowane są do abstrakcyjnego adresata
• Mają określoną strukturę

Budowa normy prawnej składa się z trzech elementów:

1. Hipoteza - określa adresata normy i okoliczności jej zastosowania
2. Dyspozycja - określa konsekwencje zastosowania się do normy
3. Sankcja - określa konsekwencje niezastosowania się do treści normy

Example: Przykład normy prawnej: "Kto biorąc udział w bójce lub pobiciu człowieka używa broni palnej, noża lub innego podobnie niebezpiecznego przedmiotu, podlega karze pozbawienia wolności od sześciu miesięcy do ośmiu lat."

Rodzaje norm prawnych:

1. Normy bezwzględnie obowiązujące - najczęściej występują w prawie karnym, nie pozwalają na dowolność postępowania adresata.
2. Normy względnie obowiązujące - głównie w prawie cywilnym, obowiązują wtedy, gdy adresaci sami nie ustalą danych kwestii.

Highlight: 3 rodzaje norm prawnych to: normy bezwzględnie obowiązujące, względnie obowiązujące oraz normy zwyczajowe.

Normy prawne zwyczajowe to reguły ukształtowane naturalnie przez strony stosunków prawnych, utrwalone w danych relacjach, ale nie spisane w formie przepisów.

Vocabulary: Przepis prawny to jednostka redakcyjna aktu normatywnego, która może zawierać jedną lub więcej norm prawnych.

Prawo międzynarodowe i struktura sądownictwa

Prawo międzynarodowe reguluje stosunki pomiędzy państwami, podczas gdy prawo konstytucyjne zajmuje się najważniejszymi kwestiami dotyczącymi państwa i obywateli. Prawo gospodarcze z kolei reguluje prowadzenie i podejmowanie działalności gospodarczej.

Definition: Stosunek prawny to relacja pomiędzy danymi podmiotami regulowana prawem.

Elementy stosunku prawnego:

1. Podmioty - osoby, pomiędzy którymi doszło do zdarzenia prawnego
2. Przedmiot stosunku - działanie lub zachowanie

Struktura sądownictwa w Polsce:

1. Sąd Rejonowy (I instancja)
2. Sąd Okręgowy (I lub II instancja)
3. Sąd Apelacyjny
4. Sąd Najwyższy

Highlight: Apelację może złożyć każdy, kto nie zgadza się z rozstrzygnięciem sądu, natomiast kasację składa się przez adwokata.

Example: Przykład drogi sądowej: Sprawa rozpoczyna się w Sądzie Rejonowym, następnie można złożyć apelację do Sądu Okręgowego, a w ostateczności kasację do Sądu Najwyższego.

Osoba fizyczna w prawie

Osoba fizyczna to kluczowe pojęcie w prawie cywilnym. Charakteryzuje się ona dwiema ważnymi cechami: zdolnością prawną i zdolnością do czynności prawnych.

Definition: Zdolność prawna to zdolność do bycia podmiotem praw i obowiązków, którą posiada się od urodzenia aż do śmierci.

Definition: Zdolność do czynności prawnych to zdolność do rozporządzania swoimi prawami i zaciągania zobowiązań przez własne działania.

Charakterystyka zdolności do czynności prawnych w zależności od wieku:

1. 0-13 lat: brak zdolności do czynności prawnych
2. 13-18 lat: ograniczona zdolność do czynności prawnych
3. Powyżej 18 lat: pełna zdolność do czynności prawnych

Highlight: Osobę można pozbawić zdolności do czynności prawnych poprzez całkowite lub częściowe ubezwłasnowolnienie, np. w przypadku choroby psychicznej lub uzależnienia.

Example: Przykład ograniczonej zdolności do czynności prawnych: Osoba w wieku 16 lat może samodzielnie dysponować swoim zarobkiem, ale sprzedaż nieruchomości wymaga zgody opiekuna prawnego.

Vocabulary: Stwierdzenie zgonu to procedura prawna stosowana w przypadku, gdy nie ma wątpliwości, że dana osoba poniosła śmierć, ale nie odnaleziono ciała. Można jej dokonać po upływie 10 lat od zaginięcia (5 lat dla osób powyżej 70 roku życia).

Wykładnia prawa i jej rodzaje

Wykładnia prawa to proces interpretowania norm prawnych w celu ustalenia ich znaczenia i możliwości zastosowania. Istnieją różne rodzaje wykładni prawa, które stosuje się w zależności od potrzeb interpretacyjnych.

Definicja: Wykładnia prawa to proces ustalania znaczenia i zakresu stosowania norm prawnych.

Wyróżniamy następujące rodzaje wykładni prawa:

1. Wykładnia słowna $językowa$ - polega na analizie znaczenia poszczególnych słów użytych w normie prawnej.
2. Wykładnia funkcjonalna - skupia się na celu, dla którego dana norma została wprowadzona do porządku prawnego.
3. Wykładnia systemowa - analizuje znaczenie normy w kontekście jej miejsca w całym systemie prawa.
4. Wykładnia historyczna - bada zmiany w treści normy od momentu jej wprowadzenia.

Highlight: Kto dokonuje wykładni prawa? Wykładni prawa mogą dokonywać sądy, organy administracji publicznej, a także prawnicy i naukowcy.

System prawny obejmuje różne gałęzie prawa, takie jak:

• Prawo konstytucyjne
• Prawo administracyjne
• Prawo karne
• Prawo finansowe
• Prawo pracy
• Prawo cywilne
• Prawo rodzinne i opiekuńcze

Example: Przykład wykładni prawa: W prawie cywilnym, interpretując pojęcie "konsument", stosuje się wykładnię, która wyklucza z tej kategorii spółki i stowarzyszenia.