"Syzyfowe prace" to powieść przedstawiająca losy młodego ucznia w czasach zaborów.
Życie szkolne Marcina Borowicza rozpoczyna się, gdy jako ośmioletni chłopiec trafia do szkoły elementarnej w Owczarach. Później kontynuuje naukę w gimnazjum w Klerykowie, gdzie zmaga się z trudnym procesem rusyfikacji w Klerykowie. System edukacyjny w zaborze rosyjskim ma na celu wynarodowienie polskiej młodzieży poprzez naukę w języku rosyjskim i propagandę carską. Marcinek początkowo ulega rusyfikacji, zapominając nawet języka polskiego, jednak później, dzięki tajnym spotkaniom literackim i wpływowi starszych kolegów, odkrywa na nowo swoją polską tożsamość.
Przygotowanie do egzaminów gimnazjalnych Marcinek Borowicz to okres intensywnej nauki, ale też wewnętrznej przemiany. W tym czasie poznaje pierwszą miłość Marcina Borowicza Anna Stogowska, nazywaną Birutą, która jest córką rosyjskiego urzędnika. Ta młodzieńcza miłość splata się z jego dojrzewaniem patriotycznym i społecznym. Równolegle rozwija się jego świadomość narodowa, szczególnie pod wpływem Bernarda Zygiera, który wprowadza go w świat polskiej literatury i historii. Marcin stopniowo angażuje się w tajne spotkania, gdzie młodzież czyta zakazane polskie książki i dyskutuje o patriotyzmie, co stanowi formę oporu przeciwko rusyfikacji. Ta przemiana z naiwnego chłopca w świadomego swojej tożsamości młodego człowieka jest głównym wątkiem powieści, pokazującym, jak trudne było zachowanie polskości w czasach zaborów.
