ustrój Rzeczpospolitej

Alternatywny zapis:

są Sejm RP i Senat RP, władza wykonawcza równowaga władz należy do Prezydenta RP i odpowiedzialnej przed Sejmem RP Rady Ministrów (rząd), z kolei władze sadownicza sprawują niezależne sady i trybunaty. Wybrane przez obywateli organy władzy (Prezydent RP, Sejm RP, Senat RP) pełnią swoje funkcje przez określony czas. Wykluczona zostaje zasada władzy dziedzicznej i dożywotniej. W kraju można swobodnie tworzyć partie polityczne i inne organizacje, m.in. związki zawodowe, stowarzyszenia, fundacje. Gwarancie praw i wolności jednostki Republikańska forma rządu Pluralizm Decentralizacja i samorządność Społeczna gospodarka rynkowa opis Państwo funkcjonuje na podstawie prawa, co oznacza m. in., Ze organy władzy mogą, podejmować tylko działania przewidziane w przepisach. Obywatele decydują o składzie władz państwowych. Istnieją rzeczywiste narzędzia, które pozwalają pociągnąć te władze do odpowiedzialności za podejmowane działania. Podział państwa polskiego na mniejsze jednostki (województwa) ma jedynie charakter administracyjny. Jednostki te nie maja własnych parlamentów, rządów oraz innych cech właściwych dla odrębnych państw. Władze centralne przekazują samorządom terytorialnym niektóre zadania i prawo do samodzielnego podejmowania decyzji w sprawach lokalnych. Podstawę ustroju gospodarczego Polski tworzą wolność działalności gospodarczej, własność prywatna oraz solidarność, dialog i współpraca partnerów społecznych (związków zawodowych, reprezentacji/i przedsiębiorców i strony rządowej). Państwo powinno także pomagać jednostkom i grupom, które nie radzą sobie w warunkach gospodarki rynkowej. 3.2 Formy demokracji Uczestnictwo obywateli w sprawowaniu demokratycznej władzy może polegać na: Osobistym udziale w ramach demokracji bezpośredniej. Pośrednim wpływaniu na decyzje organów władzy państwowej przez wybór własnych przedstawicieli w ramach demokracji pośredniej- przedstawicielskiej. Formy demokracji bezpośredniej: ● ● Referendum to powszechne głosowanie, w którym obywatele bezpośrednio podejmują decyzję w sprawie szczególnie istotnej dla funkcjonowania państwa. Plebiscyt to powszechne głosowanie mieszkańców danego terytorium w sprawie jego przynależności do danego państwa. Obecnie polskie prawo nie przewiduje możliwości przeprowadzenia takiego głosowania. Inicjatywa ludowa (obywatelska) polega na tym, że określona liczba mieszkańców może wystąpić z własnym projektem ustawy. W Polsce to prawo przysługuje grupie liczącej co najmniej 100 tysięcy obywateli W jakich sprawach może zostać przeprowadzone referendum? Jaki jest charakter referendum? Kto posiada prawo inicjatywy referendalnej? Kto może wziąć udział w referendum? Kiedy wyniki referendum są wiążące? Kiedy wynik referendum jest rozstrzygający? Referendum ogólnokrajowe - w sprawach o szczególnym znaczeniu dla państwa - w sprawie wyrażenia zgody na ratyfikację umowy międzynarodowej - w sprawie zmiany Konstytucji - nie ma możliwości odwołania w referendum organów państwowych. Fakultatywny - w sprawie o szczególnym znaczeniu: Prezydent, Sejm, Senat, rząd lub grupa co najmniej 500 tysięcy obywateli - w sprawie wyrażenia zgody na ratyfikacje Sejm - w sprawie zmiany Konstytucji: posłowie (co najmniej 1/5), Senat, Prezydent Obywatele, którzy mają czynne prawo wyborcze. - w sprawie o szczególnym znaczeniu lub ratyfikacji, jeśli wzięła w nim udział ponad połowa obywateli pola dadas upoważnionych - w referendum w sprawie Konstytucji nie ma wymogów - o ważności referendum rozstrzyga Sąd Najwyższy Kiedy ponad połowa odda głos negatywny, bądź negatywny Referendum samorządowe - we wszystkich sprawach dotyczących wspólnoty samorządowej. - w sprawie odwołania organów stanowiących oraz wójta, burmistrza i prezydenta miasta. Fakultatywne, chyba że obywatele dążą do samoopodatkowania lub odwołania władzy, wtedy jest obligatoryjne. - organ stanowiący w danej jednostce samorządowej - grupa obywateli licząca co najmniej: - 10% uprawnionych m. gminy lub powiatu - 5% uprawnionych m. województwa - w sprawie odwołania organu stanowiącego inicjatywę referendalną mają tylko mieszkańcy Osoby mieszkające na stałe na terenie danej jednostki samorządu. Posiadające czynne prawo wyborcze. referendum w sprawie odwołania organu władzy jest ważne kiedy zagłosuje 3/5 uprawionych - w innych referendach musi wziąć udział co najmniej 30% o ważności referendum rozstrzyga sąd okręgowy. Jeżeli za jedną z opcji opowiedziała się ponad połowa głosujących. Wyjątek to referendum w sprawie samoopodatkowania się- 2/3 głosów. Kodeks wyborczy, zawiera zasady przeprowadzenia wyborów do parlamentu. Zgodnie z nim czynne prawo wyborcze mają obywatele polscy, którzy skończyli 18 lat. Bierne prawo wyborcze przysługuje w wyborach do Sejmu po ukończeniu 21 lat, a do Senatu po ukończeniu 30 lat. Zakaz kandydowania dotyczy osób skazanych na kary pozbawienia wolności za przestępstwa umyślne ścigane z oskarżenia publicznego i umyślne przestępstwa skarbowe Najwyższym organem przeprowadzającym wybory jest Państwowa Komisja Wyborcza, której podlegają komisje okręgowe oraz obwodowe. Głosowania odbywają się w stałych obwodach wydzielonych z obszarów poszczególnych gmin. Osobne stanowiska są szykowane m.in. dla pacjentów szpitali czy więźniów zakładów karnych. Osoby powyżej 75 lat mogą oddać głos za pomocą pełnomocnika. Prawo do zgłaszania list kandydatów na posłów przysługuje komitetom wyborczym partii politycznych, koalicyjnym komitetom wyborczym i komitetom wyborczym powołanym przez wyborców. Na każdej liście kandydatów liczba kobiet lub mężczyzn nie może spaść poniżej 35%. Przy podziale mandatów w poszczególnych okręgach wyborczych uwzględnia się komitety partii lub wyborców, które w skali kraju otrzymały co najmniej 5% głosów, oraz komitety koalicyjne, które zdobyły co najmniej 8%. Przeprowadzanie wyborów do Sejmu i Senatu ogłasza Prezydent RP. O ich ważności orzeka Sąd Najwyższy. Typy systemów wyborczych: Zalety Wady Proporcjonalny, polega na tym, że mandaty są dzielone w sposób proporcjonalny wśród kandydatów/ugrupowań, które zdobyły największą ilość głosów w danym okręgu. Większościowy, w tym systemie mandat lub mandaty dostaje wyłącznie zwycięski kandydat lub zwycięskie grupowanie. System wyborczy większościowy Jedno zgrupowanie zwykle zdobywa większość w parlamencie, co ułatwia podejmowanie decyzji w kraju Faworyzuje najsilniejsze zgrupowanie, bo mniejsze partie nie mają szans na zwycięstwo w wielu okręgach Wybory Wybory do rad w mniejszych gminach 20 tyś< Wybory do rad większych gmin, 18 rad powiatów i sejmików województw Wybory do Parlamentu Europejskiego Wybory do Sejmu Wybory na wójta, burmistrza lub prezydenta miasta Wybory do Senatu Minimalny wiek kandydata 18 Wybory na Prezydenta 21 21 25 pola dadas 30 35 System wyborczy proporcjonalny Podział mandatów odzwierciedla zróżnicowanie preferencji wyborczych i poglądów politycznych obywateli Do parlamentu może wyjść zbyt dużo partii o podobnym poparciu, co utrudnia podejmowanie decyzji i uchwalanie nowego prawa Przymiotniki wyborcze Głosowanie powszechne, równe, bezpośrednie, tajne Głosowanie powszechne, równe, bezpośrednie, tajne Głosowanie powszechne, równe, bezpośrednie, proporcjonalne, tajne Głosowanie powszechne, równe, bezpośrednie, proporcjonalne, tajne Głosowanie powszechne, równe, bezpośrednie, tajne Głosowanie powszechne, bezpośrednie, większościowe, tajne Głosowanie powszechne, równe, bezpośrednie, tajne, Ordynacja Większościowa względna Proporcjonalna Proporcjonalne Proporcjonalne Większościowe bezwzględna Większościowe względna Większościowa bezwzględna ● ● ● ● ● zasada tajności głosowania - głosujący nie podpisują się na kartach wyborczych, zasada bezpośredniości - wyborcy osobiście biorą udział w głosowaniu, zasada równości - każda osoba głosująca może oddać jeden głos, o takiej samej wartości zasada powszechności - prawo wyborcze posiada każda osoba spełniająca cenzus wiekowy, oraz cenzus obywatelstwa, a także, w przypadku biernego prawa wyborczego, osoba niebędąca skazana wyrokiem prawomocnym, zasada proporcjonalności - każda z partii otrzymuje mandaty w stosunku proporcjonalnym do liczby uzyskanych głosów Partycypacja wyborcza - poczucie obywatelskiego obowiązku - zainteresowanie polityką popieranie programu konkretnej partii - przekonanie o wartości oddanego głosu Postawa Absencja niezawiniona zdarzenia losowe (choroba, śmierć bliskiej osoby, wypadek) - inwalidztwo, niepełnosprawność - wadliwa lub błędna organizacja wyborów pola dadas Absencja zawiniona - protest przeciwko działaniom organów władzy lub złej sytuacji w kraju - brak zainteresowania sprawami politycznymi Art. 7. Organy władzy publicznej działają na podstawie i w granicach prawa. - nieidentyfikowanie się z programem żadnej partii przekonanie, że jeden głos nie wpłynie na wynik - rozczarowanie polityką demokratyczną Pluralizm- samo słowo pluralizm oznacza wielość i różnorodność. Zasada pluralizmu politycznego to zasada zakładająca istnienie wielu różnych poglądów politycznych. W praktyce pluralizm polityczny we współczesnych państwach demokratycznych polega na umożliwieniu swobodnego działania różnym grupom społecznym, które mają różne, często odmienne poglądy polityczne. Art. 11, wyjątek art. 13. Art. 2. Rzeczpospolita Polska jest demokratycznym państwem prawnym, urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej. Art. 4. 1. Władza zwierzchnia w Rzeczypospolitej Polskiej należy do Narodu. 2. Naród sprawuje władzę przez swoich przedstawicieli lub bezpośrednio. Art. 10. 1. Ustrój Rzeczypospolitej Polskiej opiera się na podziale i równowadze władzy ustawodawczej, władzy wykonawczej i władzy sądowniczej. 2. Władzę ustawodawczą sprawują Sejm i Senat, władzę wykonawczą Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej i Rada Ministrów, a władzę sądowniczą sądy i trybunały. Art. 11. 1. Rzeczpospolita Polska zapewnia wolność tworzenia i działania partii politycznych. Partie polityczne zrzeszają na zasadach dobrowolności i równości obywateli polskich w celu wpływania metodami demokratycznymi na kształtowanie polityki państwa. 2. Finansowanie partii politycznych jest jawne. Art.13. Zakazane jest istnienie partii politycznych i innych organizacji odwołujących się w swoich programach do totalitarnych metod i praktyk działania nazizmu, faszyzmu i komunizmu, a także tych, których program lub działalność zakłada lub dopuszcza nienawiść rasową i narodowościową, stosowanie przemocy w celu zdobycia władzy lub wpływu na politykę państwa albo przewiduje utajnienie struktur lub członkostwa.