Roślinność strefowa - od lasów równikowych po sawanny

Roślinność strefowa to zespoły roślinne charakterystyczne dla określonych stref klimatycznych. W strefie równikowej dominują wiecznie zielone lasy równikowe, które przechodzą w suche lasy podrównikowe w miarę oddalania się od równika.

Vocabulary: Formacja roślinna to zespół roślin o podobnych wymaganiach środowiskowych i zbliżonej fizjonomii.

Wilgotne lasy równikowe charakteryzują się:

• Ogromnym bogactwem gatunkowym (do 100 gatunków drzew na hektar)
• Brakiem wyraźnych pór roku, co skutkuje brakiem pierścieni przyrostów rocznych u drzew
• Gęstym piętrze drzew, które przechwytuje większość światła, tworząc mroczne wnętrze lasu
• Obecnością lian i epifitów, przystosowanych do życia w warunkach ograniczonego dostępu do światła

Przykład: Lasy mangrowe to specyficzny typ lasów równikowych występujący na wybrzeżach, charakteryzujący się korzeniami podporowymi i oddechowymi.

Suche lasy podrównikowe różnią się od wilgotnych lasów równikowych:

• Drzewa często zrzucają liście w porze suchej
• Występują gatunki o skórzastych liściach i kolczastych krzewach
• Lasy są bardziej prześwietlone

Highlight: Główne obszary upraw na świecie w strefie równikowej i podrównikowej to m.in. Amazonia, Kotlina Kongo, Półwysep Indyjski i Archipelag Malajski.

Od sawann po lasy strefy umiarkowanej

Sawanny to formacje roślinne charakterystyczne dla klimatu podrównikowego, stanowiące przejście między lasami a pustyniami.

Definicja: Sawanna to formacja roślinna składająca się głównie z traw z niewielkim udziałem drzew i krzewów.

Charakterystyczne cechy sawanny:

• Dominacja traw z rozproszonymi drzewami (np. baobaby, akacje, eukaliptusy)
• Występowanie sawann zalewowych w dolinach rzecznych
• Obecność kopców termitów, stanowiących żyzne podłoże dla roślin

Przykład: Roślinność sawanny obejmuje różne typy, takie jak sawanny wilgotne, suche i kolczaste.

W strefach suchych rozwijają się pustynie i półpustynie, gdzie rośliny wykształciły specjalne przystosowania:

• Kserofity - rośliny sucholubne
• Sukulenty - magazynujące wodę w łodygach lub liściach
• Sklerofity - o silnie rozwiniętym systemie korzeniowym
• Efemerofity - o bardzo krótkim cyklu rozwojowym

W strefie śródziemnomorskiej występuje charakterystyczna roślinność zwana makią lub chaparralem, składająca się z roślin o twardych, skórzastych liściach.

Vocabulary: Makia to formacja roślinna typowa dla klimatu śródziemnomorskiego, składająca się z niskich drzew i krzewów o twardych liściach.

W strefie umiarkowanej występują:

• Lasy liściaste zrzucające liście na zimę
• Stepy i prerie
• Lasy mieszane

Highlight: Wpływ czynników klimatyczno-glebowych na wzrost i rozwój roślin jest szczególnie widoczny w strefie umiarkowanej, gdzie występuje wyraźna sezonowość.

Roślinność strefy umiarkowanej i borealnej

W strefie umiarkowanej występuje duża różnorodność formacji roślinnych, od lasów liściastych po stepy i prerie. Lasy liściaste i mieszane zrzucające liście na zimę są charakterystyczne dla klimatu umiarkowanego ciepłego.

Przykład: W lasach liściastych strefy umiarkowanej dominują takie gatunki jak buk, dąb, brzoza, jesion, lipa, wiąz i klon.

Stepy i prerie to formacje trawiaste charakterystyczne dla klimatu umiarkowanego kontynentalnego:

• Dominują trawy i zioła
• Występują kępy traw i zdrzewiałe byliny
• Aktywność roślin koncentruje się na wiośnie i jesieni

Vocabulary: Czarnoziem to żyzna gleba stepowa, bogata w próchnicę, charakterystyczna dla obszarów stepowych.

W chłodniejszych rejonach strefy umiarkowanej oraz w strefie borealnej rozciąga się tajga:

• Dominują drzewa iglaste (sosna, świerk, modrzew, jodła)
• Występuje domieszka drzew liściastych (brzoza, topola, olcha, wierzba)
• Słabo wykształcone piętro krzewów
• Dobrze rozwinięte runo leśne

Highlight: Podział roślin uprawnych w strefie umiarkowanej i borealnej jest ściśle związany z warunkami klimatycznymi i glebowymi, co wpływa na rozmieszczenie głównych obszarów rolniczych.

Podsumowując, czynniki endogenne przykłady oraz czynniki egzogenne, takie jak klimat, gleba i ukształtowanie terenu, determinują rozmieszczenie i charakter formacji roślinnych na Ziemi, od bujnych lasów równikowych po surową tajgę strefy borealnej.

Biosfera i podstawowe pojęcia ekologiczne

Biosfera to sfera życia na Ziemi, ukształtowana na pograniczu innych geosfer. W jej obrębie zachodzą procesy ekologiczne, takie jak sukcesja, czyli następowanie po sobie określonych zespołów roślin i zwierząt na danym obszarze.

Definicja: Ekosystem to fragment przyrody będący funkcjonalną całością, składający się z biocenozy (żywych organizmów) i biotopu (nieożywionego środowiska).

Wzrost i rozwój roślin zależy od wielu czynników. Do najważniejszych należą:

• Klimat
• Gleby
• Rzeźba terenu (ekspozycja stoku, nachylenie)
• Wysokość nad poziomem morza
• Stosunki wodne
• Działalność człowieka (np. zanieczyszczenie środowiska, wycinanie lasów)

Przykład: Rośliny ruderalne to gatunki występujące na podłożu zmienionym przez człowieka, np. w obrębie siedzib ludzkich czy na wysypiskach śmieci.

Czynniki endogenne i egzogenne w rozwoju roślin wpływają na ich rozmieszczenie i tworzenie charakterystycznych formacji roślinnych w różnych strefach klimatycznych.

Highlight: Wiecznie zielone lasy równikowe, znane jako puszcza lub dżungla, charakteryzują się największym bogactwem gatunków na jednostkę powierzchni.