Panowanie Aleksandra Jagiellończyka
Aleksander Jagiellończyk objął tron polski w 1501 roku po śmierci swojego brata, Jana Olbrachta. Jego rządy przyniosły istotne zmiany ustrojowe i prawne w Królestwie Polskim.
Definition: Przywilej mielnicki - akt prawny wydany przez Aleksandra Jagiellończyka na początku jego panowania, przekazujący znaczne uprawnienia senatowi magnaterii.
Jednym z pierwszych działań nowego króla było wydanie przywileju mielnickiego. Dokument ten spotkał się jednak ze sprzeciwem szlachty i został ostatecznie odwołany. Na czym polegał przywilej Mielnicki? Przekazywał on duże uprawnienia senatowi, co godziło w interesy średniej szlachty.
Kluczowym wydarzeniem panowania Aleksandra Jagiellończyka było uchwalenie w 1505 roku na sejmie w Radomiu konstytucji Nihil novi. Ustawa ta uzależniała wprowadzenie nowego prawa od zgody wszystkich trzech stanów sejmujących: króla, senatu i izby poselskiej.
Highlight: Konstytucja Nihil novi stanowiła fundament ustroju Rzeczypospolitej szlacheckiej, ograniczając władzę królewską na rzecz szlachty.
Za rządów Aleksandra Jagiellończyka powstał również Statut Łaskiego - zbiór praw obowiązujących w Królestwie Polskim, wydany w 1506 roku. Jego autorem był Jan Łaski, ówczesny kanclerz wielki koronny.
Example: Statut Łaskiego zawierał m.in. przywileje szlacheckie, prawa miejskie i kościelne, a także konstytucję Nihil novi.
W polityce zagranicznej Aleksander Jagiellończyk musiał mierzyć się z zagrożeniem ze strony państwa moskiewskiego. Jeszcze jako wielki książę litewski utracił część wschodnich ziem Litwy na rzecz Moskwy. Jego małżeństwo z Heleną Moskiewską, córką księcia Iwana III Srogiego, miało na celu złagodzenie napięć, ale nie przyniosło oczekiwanych rezultatów.
Za panowania Aleksandra Jagiellończyka rozpoczęła się również renesansowa przebudowa Zamku Królewskiego na Wawelu, co zapoczątkowało nową erę w polskiej architekturze.
