Procesy fonetyczne

Upodobnienia fonetyczne mogą przebiegać w dwóch kierunkach:

• Upodobnienia wsteczne: pierwsza spółgłoska upodabnia się do drugiej

  • Przykład: zagadka [zagatka] - głoska "d" zamienia się na "t"

• Upodobnienia postępowe: druga spółgłoska upodabnia się do pierwszej

  • Przykład: przyroda [pszyroda] - głoska "rz" zamienia się na "sz"

Kluczowa koncepcja: Upodobnienia fonetyczne to naturalne procesy w mowie, które ułatwiają wymowę, ale mogą powodować różnice między zapisem a wymową słów.

Ze względu na dźwięczność wyróżniamy:

• Ubezdźwięcznienie - głoska traci dźwięczność z powodu sąsiedztwa innych głosek

  • Przykład: twardy [tfardy] - głoska "w" zamienia się na "f"

• Udźwięcznienie - głoska zyskuje dźwięczność z powodu sąsiedztwa innych głosek

  • Przykład: prośba [prożba] - głoska "ś" zamienia się na "ż"

Warto wiedzieć, że upodobnienia mogą występować:

• wewnątrz wyrazu (wewnątrzwyrazowe)
• między wyrazami (międzywyrazowe)

Inne ważne procesy fonetyczne to:

• Utrata dźwięczności na końcu wyrazu - zmiana ostatniej głoski

  • Przykład: chleb [chlep] - głoska "b" zamienia się na "p"

• Uproszczenie grupy spółgłoskowej - opuszczenie niektórych głosek przy wymowie

  • Przykład: pięćset [pięcet] - opuszczenie głoski "ś"

Wskazówka praktyczna: Znajomość tych procesów pomaga zrozumieć, dlaczego wymowa niektórych słów różni się od ich pisowni, co jest przydatne przy nauce ortografii.