Transport przez błony biologiczne - Rodzaje i mechanizmy
Transport przez błony biologiczne jest fundamentalnym procesem w funkcjonowaniu komórek. Wyróżniamy dwa główne typy transportu: bierny i czynny. Transport bierny odbywa się zgodnie z gradientem stężeń i nie wymaga nakładu energii, podczas gdy transport czynny zachodzi wbrew gradientowi stężeń i wymaga energii.
Definicja: Transport transmembranowy to proces przemieszczania się substancji przez błony komórkowe.
Trzy rodzaje transportu przez błonę komórkową to:
- Dyfuzja prosta - zachodzi bezpośrednio przez dwuwarstwę lipidową. Małe, niepolarne cząsteczki (np. O₂, CO₂) przenikają bez ograniczeń, podczas gdy małe, polarne cząsteczki (np. woda, etanol) w ograniczonym stopniu.
Przykład: Dyfuzja prosta umożliwia swobodne przenikanie tlenu i dwutlenku węgla przez błony komórkowe.
- Dyfuzja ułatwiona - odbywa się z udziałem białek błonowych. Umożliwia transport jonów i glukozy.
Highlight: Dyfuzja ułatwiona jest kluczowa dla transportu glukozy do komórek.
- Transport czynny - zachodzi z udziałem białek błonowych i wymaga energii. Umożliwia transport jonów i glukozy wbrew gradientowi stężeń.
Osmoza to szczególny rodzaj transportu biernego, polegający na przenikaniu wody przez błony biologiczne z roztworu hipotonicznego do hipertonicznego.
Vocabulary: Osmoza - proces przenikania wody przez błony półprzepuszczalne z roztworu o niższym stężeniu do roztworu o wyższym stężeniu.
W komórkach zwierzęcych i roślinnych obserwujemy zjawiska plazmolizy i deplazmolizy. Plazmoliza występuje, gdy komórka znajduje się w roztworze hipertonicznym i oddaje wodę, kurczą się. Deplazmoliza zachodzi, gdy komórka pobiera wodę w roztworze hipotonicznym, co prowadzi do jej pęcznienia.
Highlight: Plazmoliza i deplazmoliza są szczególnie istotne w komórkach roślinnych ze względu na obecność ściany komórkowej.
